در روز سه‌شنبه ۱۵ نوامبر سال ۲۰۲۲، در ساعت ۱.۲۹ صبح (به وقت محلی)، دختری در مانیل متولد شد که از طرف سازمان ملل، به صورت نمادین هشت میلیاردمین فرد جهان معرفی شد. با تولد این کودک بار دیگر نگرانی در مورد وجود غذا، آب و انرژی کافی برای حمایت از این میزان جمعیت برانگیخته شد. از دیگر سو، در زمانی که فعالیت های انسانی عامل ایجاد بحران های شدید آب و هوایی شده است، رشد جمعیت دیگر (گیلاس روی کیک) به حساب می آید.

نقطه عطف ۸ میلیارد نفر، مصادف شد با زمانی که بشریت با مسئله افزایش گرمایش جهانی و بحران آب و هوایی مواجه شده است. پیش بینی های وحشتناکی وجود دارد که می گوید، این تعداد جمعیت برای امکانات کره زمین بسیار زیاد است. البته هشدار در مورد رشد جمعیت جهانی سابقه ای طولانی و پر تضاد دارد. از یک طرف عده ای نگران هستند که جمعیت زیاد دنیا باعث دامن زدن به فقر، غارت منابع طبیعی و بحران های زیست محیطی می شود. در طرف دیگر عده ای معتقد هستند پایین آوردن باروری باعث افزایش سالمندی و کاهش جمعیت آماده به کار می شود که خطری بزرگ برای تمدن بشری است. متاسفانه هردو سوی این هشدارها اغلب دارای زیر و بم های اعتقادی و نژادپرستانه هستند. بر اساس تحقیق سازمان ملل، ۷۰ درصد از دولت ها در راستای منافع اختصاصی خود، مایل به کاهش یا افزایش نرخ باروری هستند. اما متخصصان جمعیت شناسانی می گویند: هر دوی این استدلال ها نادرست است و دولت ها باید به این فکر باشند که چگونه می توانند نیازهای جمعیت جهان را به شکلی پایدار برآورده کنند. درواقع اندازه جمعیت جهانی نباید تبدیل به عامل هشدار دهنده شود، بلکه باید فریاد بلندی باشد برای ایجاد تغییرات زیربنایی در شیوه استفاده کردن از منابع طبیعی جهان.

نرخ رشد جمعیت جهانی بین سال های ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۵ به اوج خود یعنی ۲/۱ درصد رسید. اکنون این مقدار به ۱ درصد در سال رسیده. با این میزان از رشد، میانگین تعداد تولد به ازای هر زن ۲/۳ نفر است. “سطح جایگزینی” که می تواند رشد جمعیت جهان را ثابت نگاه دارد، در حدود ۱/۲ نفر است، پس جمعیت جهان همچنان در حال افزایش است. سازمان ملل پیش بینی می کند، جمعیت جهان در سال ۲۰۸۶ به بیش از ۱۰ میلیارد نفر خواهد رسید. پس ما می توانیم مطمئن باشیم که به این زودی ها با “فروپاشی جمعیت” و یا یک “سیاره خالی از سکنه” روبرو نخواهیم شد. درواقع اگر جهان با فاجعه ای سهمگین و بی سابقه روبرو نشود، جمعیت جهان همچنان به رشد خود ادامه خواهد داد. چندان که حتی مرگ و میر ناشی از COVID-19 نیز تأثیر بسیار کمی بر جمعیت جهان گذاشت. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ تعداد ۱۵ میلیون مرگ و میر مرتبط با کووید گزارش شده که ظاهراً عدد بزرگی به نظر می رسد، اما با توجه به ۲۷۰ میلیون تولدی که در همان دوره اتفاق افتاده، بسیار ناچیز است.

تاکنون سیاست‌هایی که برای تأثیرگذاری مستقیم بر کاهش‌ فرزندآوری طراحی شده‌، معمولاً موفقیت چندان نداشت، مثل سیاست تک فرزندی چین که برای مدتی طولانی اجرا ‌شد و تأثیر چشمگیری بر نرخ باروری نگذاشت. اکنون مدتی است قانون تک فرزندی و جریمه فرزند دوم، از قوانین کشور چین لغو شده و در کمال تعجب می بینیم که رشد جمعیت در این مدت کاهش پیدا کرده. کاهشی که کارشناسان دلیل آن را رشد اقتصادی خانواده ها می دانند. اصولاً آنچه که در کاهش رشد فرزندآوری بسیار موثر است، نقشی است که آموزش و آگاهی بازی می کند. همچنین روش های مدرن پیشگیری از بارداری، به خانواده ها این توانایی را می دهد که تعداد و زمان فرزندآوری خود را بهتر از گذشته برنامه ریزی کنند.

این روزها به دلیل گرمایش جهانی و تولید سرانه کربن، اضافه شدن جمعیت نگرانی جدیدی را تشدید می کند. باید گفت، ردپای کربن یک کودک متولد شده در کشورهای غنی با باروری اندک، چندین برابرکودک متولد شده در یک کشور فقیر با باروری بالا است. این موضوع به ما نشان می دهد که شیوه زندگی، عامل اصلی تولید کربن است و انتشار گازهای گلخانه‌ای عمدتاً به ثروتمندترین کشورهای جهان مربوط می شود و نه کشورهایی که رشد جمعیت در آنها بالاتر است. اگر جهان به جای پرداختن مستقیم به عوامل اصلی تولید کربن، تمرکز خود را بر روند افزایش جمعیت قرار دهد، قطعاً در معرض رفتن به سوی راه‌حل‌های نادرست قرار می‌گیرد. راه‌حل ‌هایی که می تواند به نقض حقوق مردم و افزایش انتخاب های نژادی و اعتقادی ختم شود.

دستکاری مصنوعی آینده جمعیتی، بدون نقض حقوق بشر کار آسانی نیست. در عوض، دنیا نیز باید برای واقعیت جمعیتی خود برنامه ریزی کند. هشت میلیارد نفر نه خیلی کم است و نه خیلی زیاد، این عدد فقط تعداد افراد روی کره زمین را نشان می دهد. به جای تلاش برای افزایش یا کاهش تعداد مردم، ما باید سیاره ای بسازیم که همه مردم جهان قادر باشند آزادانه، پایدار و با عزت در آن زندگی کنند.