در قرن ۱۹ میلادی بازی بیلیارد در اروپا و آمریکا رواج پیدا کرد. سازندگان این وسیله بازی، مجبور بودند از عاج فیل چون هم نسبتاً سبک و هم محکم بود، برای ساختن توپ بیلیارد استفاده کنند. به دلیل نیاز به عاج، کشتار فیل ها در جهان افزایش یافت. در سال ۱۸۶۹ یک شرکت آمریکایی برای محافظت از جان فیل ها و لابد برای ساختن وسایل بیلیارد ارزان قیمت، یک جایزه ده هزار دلاری برای کسی تعیین کرد که بتواند ماده ای بسازد که جای عاج فیل را بگیرد. شخصی به نام «جان وسلی هایت» سعی کرد از الیاف پنبه و کافور ماده ای بسازد که جای لاک، شاخ و عاج را بگیرد. او در حین آزمایشات خود، برای اولین بار نوعی پلاستیک سخت را اختراع کرد. در تبلیغات این سلولوئید که از مواد طبیعی و مشتقات نفت ساخته شده بود، به عنوان ناجی جان فیل ها و لاک پشت ها یاد می شد.
در سال ۱۹۰۷ دانشمندی به نام« لئو باکلند» اولین پلاستیک کاملاً مصنوعی را اختراع کرد که هیچ مولکولی از آن در طبیعت وجود نداشت. باکلند نام پلاستیک ساخت خودش را «باکلیت» گذاشت و با عنوان «ماده هزار کاربرد» به بازار عرضه نمود. این ماده می توانست با اندکی گرم شدن به آسانی قالبگیری شود و امکانات بیپایانی را فراهم نماید. موفقیت باکلند باعث شد تا شرکت های بزرگ شیمیایی روی تحقیق و توسعه این پلیمر مصنوعی که بسیار مقاوم بود و عایق خوبی در مقابل حرارت و الکتریسیته محسوب می شد، سرمایه گذاری کنند. به این شکل انواع پلاستیک های جدید ساخته و روانه بازار شد. پلاستیک هایی که می توانستند جایگزین مناسبی برای چوب، فلز، سنگ، استخوان و عاج بشوند و تا حدی جلوی تخریب محیط زیست و کشتار حیوانات را بگیرند.
در سال ۱۹۳۵ پدیده جدید نایلون که از مشتقات پلاستیک است، توسط والاس کاروترز، به عنوان ابریشم مصنوعی اختراع شد که کاربرد بسیار متنوعی داشت. با آغاز جنگ جهانی دوم، گسترش صنعت پلاستیک در جهان شدت گرفت. در طول جنگ برای ساخت چتر نجات، طناب، جلیقه ضد گلوله، آستر کلاه ایمنی و بسیاری از ابزار جنگی از انواع ترکیبات جدید پلاستیک استفاده کردند. در واقع با جنگ جهانی دوم، پلاستیک به ابزاری کاملاً جدید و عمومی تبدیل شد. افزایش تولید پلاستیک پس از پایان جنگ نیز ادامه یافت. رکود اقتصادی پس از جنگ و ارزان قیمت بودن پلاستیک، یکی دیگر از عوامل رشد مصرف این ماده شد. در این زمان پلاستیک مواد سنتی را به چالش کشید و جای فولاد را در خودروسازی، کاغذ و شیشه را در بسته بندی و چوب را در مبلمان گرفت و به عنوان ماده ای بی نقص و حافظ محیط زیست شناخته شد.
خوش بینی نسبت به بی نقص بودن مواد پلاستیکی زیاد دوام نیاورد. برای اولین بار در دهه ۱۹۶۰، مشکلات زیست محیطی زباله های پلاستیکی با مشاهده انبوهی از پسماند پلاستیک در اقیانوس ها مطرح شد. در دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ آشکار شد که محصولات پلاستیکی با وجود اینکه کم دوام و حتی یکبار مصرف هستند، ولی زباله آنها برای مدت های بسیار طولانی در محیط زیست باقی می ماند. به تدریج پلاستیک به عنوان تهدیدی برای سلامت انسان و سایر جانداران و محیط زیست شناخته شد. برخی از محققان شواهدی را نشان دادند که مواد شیمیایی موجود در پلاستیک ها به غذا، آب و بدن ما وارد می شوند و به سیستم غدد درون ریز و هورمونی آسیب میرسانند.
با این همه، اکنون پلاستیک در زندگی مردم نقش بسیار پر رنگی پیدا کرده و مصرف آن دیگر قابل حذف نیست. هم اکنون۵۰ درصد از مواد ساخت خودروها و هواپیماها از پلاستیک است و پارچه بیشتر لباسها به جای پنبه یا پشم از پلیاستر و نایلون ساخته شده که هر دو پلاستیک هستند. اگر اینها را به گسترش چشمگیر اسباببازیها، وسایل خانگی، بطری های آب، وسایل یکبار مصرف بیمارستانی، انواع بستهبندی و کیسه خرید اضافه کنیم، سلطه امپراتوری پلاستیک بر زندگی بشر آشکار میشود.
با آغاز همهگیری ویروس کرونا مصرف محصولات پلاستیک یکبار دیگر رشد انفجاری پیدا کرد. کرونا باعث شد که نیاز جهانی به استفاده از مواد پلاستیکی بهداشتی مانند ماسک، دستکش، لباسهای بیمارستانی و بطریهای حاوی مواد ضدعفونیکننده به شدت افزایش پیدا کند. علاوه بر این بسیاری از رستورانها تعطیل شدند و تنها مجاز به ارسال غذا به بیرون از رستوران با ظروف پلاستیکی یکبار مصرف بودند. همچنین با شروع قرنطینه و محدودیت خروج از خانه، خرید آنلاین رونق پیدا کرد که نیاز فراوانی به بسته بندی پلاستیکی برای ارسال کالا داشتند.
از زمان تولید انبوه پلاستیک در جهان، بیش از ۱۰ میلیارد تن انواع پلاستیک تولید شده که تنها نیمی از آن مربوط به ۲۰ سال گذشته است. در حال حاضر فقط ۱۰ درصد از زباله های پلاستیکی بازیافت می شود که رقم کوچکی است. بیش از ۶۰ درصد پلاستیک های مستعمل یا دفن و یا سوزانده و یا مستقیماً به رودخانه ها و اقیانوسها ریخته می شوند. ولی چون پلاستیک کاربردهای خاصی دارد و دیگر قابل حذف نیست، برخی از محققان در تلاش هستند تا پلاستیک ها را ایمن تر و پایدارتر تولید کنند. عده ای از مبتکران به دنبال راههایی برای بازیافت وسیع تر پلاستیک هستند تا آنها را دوباره به سوختهای فسیلی که از آن مشتق شدهاند تبدیل کنند. برخی از دانشمندان در حال توسعه پلاستیکهای زیستی هستند که به جای سوختهای فسیلی از محصولات گیاهی ساخته میشوند و با محیطزیست سازگارتر هستند. در هر صورت تا جایی که امکان دارد باید از مصرف انواع مشتقات پلاستیک کاست، چون هم تولید و هم بازیافت آن در شرایط گرمایش جهانی، مقدار زیادی کربن منتشر می کند.
یک دیدگاه بنویسید