کمبود بارش برف و باران در سال آبی جاری، باعث کاهش ذخیره آب در پشت سدهای کشور شده، تا جایی که در میانه تابستان برخی شهرها از جمله همدان، شهرکرد و ارومیه با کمبود آب آشامیدنی مواجه شدند و جریان آب در لوله های این سه مرکز استان، قطع شد. برای مقابله کردن با مشکل کم آبی، تجربه سایر کشورها می تواند چراغ راهی برای مدیران و اهالی شهرهای کم آب کشور ما باشد.

در بهار سال ۲۰۱۸، شهر کیپ تاون، پایتخت کشور آفریقای جنوبی، دچار بحران کمبود منابع آب شد و نزدیک به چهار میلیون نفر از اهالی این شهر در خطر بی‌آبی مطلق قرار گرفتند. کمبود آب به جائی رسید که دولت روز ۱۲ آوریل را به عنوان «روز صفر» آب اعلام کرد. روز صفر روزی بود که پیش بینی می شد سطح سدهای تامین کننده آب کیپ تاون به قدری پایین برود که جریان آب در لوله ها قطع شود.

مدیران شهر کیپ تاون، عوامل این بحران را خشکسالی طولانی، مدیریت ضعیف آب شهری و مصرف بی رویه مردم اعلام کردند. در نهایت مسئولان تصمیم گرفتند در زمان کمی که باقی مانده بود، از قطع کامل آب جلوگیری کنند. اکنون بعد از گذشت ۴ سال به نظر می‌رسد که شهر کیپ تاون با وجود منابع اندک آب، توانسته بدون بستن شیرهای آب، با فاجعه بی‌آبی مقابله کند.

پرسشی که باقی می ماند این است که کیپ تاون چگون توانست در مقابل «روز صفر» مقاومت کند؟ اقدامات متنوعی برای این کار انجام شد. اولین اقدام، تشکیل کمپین آگاه سازی مردم از خشکسالی و سهمیه بندی آب بود. در مقطعی از مردم خواسته شد تا بخشی از آب مورد نیاز خود را به صورت جیره بندی و از مراکزی شبیه پمپ بنزین و با کارت سهمیه تحویل بگیرند. سپس دستورالعمل سخت گیرانه صرفه جویی در مصرف آب و کاهش مصرف روزانه صادر شد. در ماه سپتامبر، ساکنان شهر برای هر نوع استفاده آب شرب از قبیل شستشو، آشامیدن و توالت و حمام، مجاز به مصرف تنها ۱۰۰ لیتر آب در هر روز بودند. خانواده هایی که بیشتر از حد مجاز آب مصرف کردند، با جریمه های سنگین و بسته شدن کنتور آب مواجه شدند. سطح آب سدهای منطقه و مصرف آب مردم، به صورت هفتگی بر روی تابلوهای الکترونیکی نشان ‌داده شد، تا عموم مردم از میزان آب باقی مانده آگاه باشند. ۷ ماه بعد که مردم با فرهنگ و تجربه مصرف بهینه آب آشنا شدند، این سهمیه تا سطح ۵۰ لیتر در روز کاهش پیدا کرد. از طرفی کشاورزان موظف شدند تا در مصرف آب صرفه جوئی کنند و آب مازاد را برای شهرها بفرستند. علاوه بر این، دولت تعرفه آب را افزایش داد و مصرف آن را برای استخرها، باغچه ها و چمن زارها و سایر مصارف کم اولویت، ممنوع اعلام کرد و هم زمان فشار آب را در لوله های آب شهر تقلیل داد. در نتیجه این عملیات، مصرف آب کیپ تاون از ۶۰۰ میلیون لیتر در روز، فقط ظرف یک ماه۱۰ درصد کاهش پیدا کرد. از سایر اقدامات مفیدی که شهرداری کیپ‌تاون انجام داد، احیای پساب ها و فاضلاب برای آبیاری فضای سبز شهری بود. در نتیجه ظرف چند ماه سهم آب روزانه اکثر ساکنین این شهر نسبت به سال قبل، ۵۷ درصد کاهش پیدا کرد و پس از یک سال این رقم به ۷۵ درصد رسید.

اگرچه راه‌حل‌های تکنیکی اجرا شده توسط شهرداری کیپ تاون برای کنترل مصرف آب بسیار مفید و موثر بود، با این حال همکاری مردم، کسبه، تجار و سایر مصرف کنندگان را در این مدت نباید نادیده گرفت. با همین روش ها، کیپ تاون توانسته تا حدود زیادی بحران بی آبی را کنترل کند و فرا رسیدن روز صفر را به مدت چهار سال به تاخیر بیندازد. ولی مقامات شهر همچنان به دنبال کشف روش های متنوع‌ برای بهره‌برداری از منابع محدود آب هستند. آنها تلاش  می کنند تا ۳ کارخانه آب شیرین کن در مقیاس کوچک را راه اندازی کنند و آب دریا را به آب قابل مصرف برای امور بهداشتی تبدیل نمایند. اکنون تقریباً همه در کیپ تاون می دانند که اگر در مصرف آب دقت نکنند، دوباره امکان فرا رسیدن روز صفر وجود دارد.

هم اکنون یکی دیگر از شهرهای بزرگ آفریقای جنوبی به نام پورت الیزابت، خودش را برای روز صفر آماده می کند. مقامات پورت الیزابت از ساکنان خواسته اند در مصرف آب به شدت صرفه جویی کنند، چون فقط برای مدت کوتاهی آب باقی مانده و جریان آب در بیش از ۱۰۰ ناحیه خارج از شهر و شهرستان به شدت کاهش یافته است. سطح آب در بیشتر سدها به شدت پایین رفته و آب کافی برای برداشت وجود ندارد. با توجه به اینکه در روزهای آینده نیز بارشی نخواهد بود، وحشت رسیدن روز صفر در پورت الیزابت از همیشه بیشتر شده است. مقامات محلی تصمیم گرفته اند که با استفاده از تجربیات ۴ سال گذشته شهر کیپ تاون با رسیدن روز صفر مقابله کنند.