گستره گاز متان

مطالعه موسسه میان دولتی تغییرات اقلیم (IPCC وابسته به سازمان ملل) نشان می دهد که ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش دمای زمین به دلیل متصاعد شدن گاز متان است. بر همین اساس، در ماه نوامبر سال گذشته ۱۱۱ کشور جهان در کنفرانس اقلیمی کاپ ۲۶ اسکاتلند، “توافقنامه جهانی متان” را امضا کردند. این کشورها در مجموع مسئول انتشار ۴۵ درصد از گاز متان جهانی هستند. هدف این تعهدنامه کاهش ۳۰ درصدی از کل تصاعد گاز متان از جمله نشتی مناطق استخراج نفت و گاز تا ۸ سال آینده است.

امسال برای اولین بار نقشه انتشار توده های عظیم گاز گلخانه‌ای متان که از میادین نفت و گاز اطراف جهان نشت می کند، توسط ماهواره آژانس فضایی اروپا با نام دیده بان (Sentinel) رصد شد. موسسه نقشه برداری کربن (Carbon maper) که انتشار گاز متان در جهان را زیر نظر دارد، بر اساس داده های این ماهواره اعلام کرد: ما قبلاً از فوران شدید گاز متان در نقاط خاصی از دنیا خبر داشتیم اما عکس های این ماهواره جدید، ابعاد واقعی انتشار متان از تاسیسات نفت و گاز در نقاط مختلف جهان را آشکار کرد و همچنین مشخص ساخت که گاز متان علاوه بر متصاعد شدن از تاسیسات استخراج نفت و گاز، به چه میزان از زمین های زراعی، دامداری های صنعتی، مراکز دفع زباله و مکان های تولید زغال سنگ منتشر می شود.

متان معمولاً در جریان عملیات مرمت خطوط لوله و تاسیسات نفت و گاز و یا از ایستگاه های کمپرسور که فشار گاز را بالا می برند، نشت می کند. تا قبل از فرستادن ماهواره دیده بان به فضا، محاسبه میزان تصاعد گازهای گلخانه ای فقط بوسیله اطلاعاتی بود که کشورها یا شرکت های نفتی ارائه می کردند. اما حالا با جمع آوری داده ها توسط ابزار “ترومپی” که در ماهواره اتحادیه اروپا نصب شده، بزرگترین منابع نشت متان از صنایع نفت و گاز جهان، شناسایی شده است. بر اساس این داده ها مشخص شد، سه کشور ترکمنستان، روسیه و آمریکا بیشترین گاز متان را منتشر می کنند.  با این ماهواره می توان تصویری قابل اعتمادتر، مستقل تر و شفاف تری از میزان تصاعد گاز متان در دسترس داشت.

در پنج سال آینده با استقرار چند ماهواره جدید، ردیابی گاز متان با وضوح خیلی بیشتری انجام خواهد شد. در این صورت تاسیسات نفت و گاز کوچک و منفرد و سایر تاسیساتی که عامل نشت متان هستند، به راحتی قابل شناسایی خواهند بود. پال پالمر استاد علوم زمین شناسی در دانشگاه ادینبورو می گوید: به زودی، با فعال شدن حسگرهای جدید، دیگر برای صنایع نفت و گاز خیلی سخت خواهد بود که مشکل نشت متان را پنهان کنند و بگویند که این نشتی ها ناخواسته و اتفاقی بوده است.

پروفسور پالمر می گوید: ممکن است عده ای مطرح کنند که نشت گاز متان از میدان های نفتی تاثیر زیادی بر گرمایش جهانی ندارد و بیشترین میزان متان در سایر بخش ها مانند کشاورزی و دامپروری تولید می شود. ولی شرایط به گونه ای خطرناک است که برای به حداقل رساندن گرمایش زمین، حتی از انتشار یک ملکول گاز گلخانه ای هم نباید گذشت کنیم. بعلاوه دانشمندان معتقدند که متوقف کردن تصاعد گاز متان چاه های نفت “یک گام سهل و موثر” در مقابله با تغییرات اقلیم است، زیرا جلوگیری از انتشار این گاز در مناطق نفتی نسبتاً آسان است. آمار نشان می دهد اگر نشت گاز متان از مراکز استخراج نفت و گاز مهار شود، مانند این است که تولید گازهای گلخانه ای ۲۰ میلیون اتومبیل در سال، حذف شده است.

تحقیقات نشان می دهد که بستن راه این نشت ها میلیاردها دلار پس انداز برای کشورها به همراه خواهد داشت؛ شش میلیارد دلار برای ترکمنستان، ۴ میلیارد دلار برای روسیه و ۱.۶ میلیارد دلار برای آمریکا.