در شرایطی که سیستم تامین غذای جهانی به دلیل محدودیت های ناشی از همه گیری کووید-۱۹ و تغییرات آب و هوایی، به شدت تحت فشار قرار داشت و قیمت ها رو به افزایش بود، جنگ اوکراین نیز آغاز شد. روسیه و اوکراین، بر روی هم حدود ۱۲ درصد از کالری غذایی جهان را تامین می کنند. این دو کشور ۳۰ درصد از صادرات گندم جهان، ۱۷ درصد ذرت، ۳۲ درصد جو، و ۷۵ درصد از روغن آفتابگردان دنیا را تامین می کنند. تقریباً ۵۰ کشور، از جمله برخی از فقیرترین کشورهای جهان، مانند افغانستان، اتیوپی و سوریه برای تامین بخشی از نیازهای غذایی خود، به این منطقه وابسته هستند. طبق برآورد سازمان جهانی غذا و کشاورزی (FAO)، از زمان شروع جنگ اوکراین حدود ۱۴ میلیون تن گندم و ۱۶ میلیون تن ذرت در روسیه و اوکراین زمین گیر شده، همچنین بخش بزرگی از انواع کودهای شیمیایی در اوکراین، روسیه و بلاروس به دام افتاده، در نتیجه قیمت جهانی مواد غذایی و کود شیمیایی مرتباً در حال افزایش است.

توقف عبور محموله های کشاورزی به خارج از دریای سیاه، نگرانی های فزاینده ای در دنیا ایجاد کرده. روسیه حمل و نقل غلات به خارج از کشور را جهت تامین نیازهای داخلی خود محدود کرده و اوکراین نیز بواسطه بسته شدن بنادر دریای سیاه، فعالیت صادرات روغن آفتابگردان و گندم را به حالت تعلیق درآورده. سازمان جهانی غذا و کشاورزی می گوید: ممکن است در اثر ادامه جنگ ۳۰ درصد از زمین های کشاورزی اوکراین به منطقه جنگی تبدیل شود. بعلاوه مزارع اوکراینی در آستانه فصول حساس کاشت و برداشت هستند و اگر به موقع آتش بس در اوکراین اعلام نشود و کاشت گندم و آفتابگردان این کشور در ماه های آوریل و می (فروردین و اردیبهشت) مختل شود، خطر بوجود آمدن یک بحران در سال جاری فراوان است. حالا اگر سه عامل گرمایش جهانی و همه گیری کووید-۱۹ و جنگ اوکراین با هم ترکیب شوند، آشکار شدن یک بحران جهانی از نظر تامین غذا، بسیار جدی خواهد بود.

تاکنون کشورهای ارمنستان، مغولستان، قزاقستان و اریتره تقریباً تمام گندم خود را از روسیه و اوکراین وارد می کردند و مصر، ترکیه، اندونزی و بنگلادش، بزرگترین واردکنندگان گندم و روغن آفتابگردان از روسیه و اوکراین بودند. حالا این کشورها باید به دنبال منابع جایگزین از سایر کشورها باشند. در حال حاضر وارد کنندگان مواد غذایی چشم بر میزان برداشت گندم سال آینده در سایر نقاط جهان دوخته اند. اگر تولید محصولات کشاورزی سایر نقاط به دلیل عواملی مانند خشکسالی، موج گرما یا سیل کاهش پیدا کند، پیش بینی می شود وضعیت محصولات غذایی جهان از شرایط فعلی نیز بدتر شود. سازمان هواشناسی جهانی نیز شرایط بارندگی جهانی را در سال جاری نامناسب تشخیص داده است.

گندم روسیه و اوکراین به راحتی امکان جایگزینی را ندارد. به گفته سازمان ملل متحد، در حال حاضر موجودی انبارها در ایالات متحده و کانادا اندک شده، در حالی که آرژانتین نیز صادرات خود را محدود کرده است. چین نیز که بزرگترین تولید کننده و مصرف کننده گندم در جهان است، از هم اکنون اعلام کرده که به دلیل خشکسالی و سیل های شدید، چشم انداز مناسبی از برداشت گندم را متصور نیست. این کشورکه با بدترین راندمان کاشت در دهه‌های اخیر مواجه است و به جای صادرات گندم، در حال برنامه‌ریزی برای خرید مقدار زیادی از این محصول است. هند هم که معمولاً مقدار کمی گندم صادر می کند، حالا با تقاضای سه برابری در مقایسه با سال گذشته مواجه شده است.

روغن نیز یکی دیگر از مواد خوراکی است که قیمت آن در گرو جنگ اوکراین است. زیرا مقدار زیادی از زمین های کشاورزی روسیه و اوکراین زیر کشت محصولات روغنی مانند آفتاب گردان، ذرت و کلزا هستند. قبل از آغاز جنگ قیمت یک حلب روغن ۱۵ لیتری آفتابگردان اوکراینی در افغانستان معادل ۲۳ دلار بود. اکنون این روغن به قیمت ۳۰ دلار خریداری و به قیمت ۳۵ دلار در بازار افغانستان فروخته می شود.

در پی جنگ اوکراین قیمت نفت به شدت افزایش یافت و به حدود ۱۲۰ دلار در هر بشکه رسید. مشکل دیگر این است که شوک قیمت نفت ناشی از جنگ اوکراین، در قیمت نهایی غذا تاثیر خواهد گذاشت. حدود سه چهارم هزینه‌های غذای مردم در سراسر جهان مربوط به حمل ‌و نقل، پردازش، تولید و توزیع مواد غذایی است که قیمت انرژی در آن نقش مهمی دارد. افزایش هزینه های سوخت برای تولید کود نیز مشکل ساز شده، چون گاز طبیعی یکی از مواد اصلی برای تولید کودهای شیمیایی است. حالا آغاز این جنگ و مشخص نبودن زمان و نتیجه آن، باعث ایجاد ابهام در بازارهای جهانی کود شیمیایی شده است، به طوری که برخی از شرکت ها مستقر در روسیه فروش کودهای شیمیایی را با قیمت های فعلی، متوقف کرده اند.

همه این عوامل باعث شده اند که هزینه مواد غذایی در سرتاسر جهان، افزایش پیدا کند. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تخمین می زند که جنگ اوکراین تاکنون۱۰ درصد قیمت گندم را افزایش داده و انتظار می رود که ادامه جنگ، قیمت گندم را ۲۰ درصد، جو ۳۰ درصد و برخی از کودهای شیمیایی را تا ۴۰ درصد افزایش دهد. در این صورت فشار سنگینی به منابع آبی کشورهایی که هم اکنون از خشکسالی رنج می برند وارد خواهد شد، چون مجبور می شوند برای تامین گندم از طریق کشت داخلی، آب بیشتری را از منابع زیر زمینی آب برداشت کنند.

فائو می گوید: تأثیر جنگ اوکراین بر بازار جهانی غذایی به تنهایی می‌تواند باعث افزایش آمار گرسنگی در جهان شود. هم اکنون در اثر جنگ اوکراین تامین غذا برای نیمی از مردم افغان که غذای کافی ندارند، دشوارتر شده. کارشناسان نگرانند که کشورهایی مانند یمن، سوریه، سودان جنوبی و اتیوپی که در سال های اخیر تحت تاثیر درگیری های طولانی مدت منطقه ای بوده اند، با این شرایط جدید وارد مرحله گرسنگی اضطراری شوند.