خانم مه لقا ملاح، ملقب به مادر محیط زیست ایران، متاسفانه در آبان ۱۴۰۰ درگذشت. ایشان در سال ۱۲۹۶ هنگامی که پدر و مادرشان در حال سفر بودند، در یک کاروانسرای بین راه به دنیا آمد. خانم ملاح پس از تحصیل در رشته فلسفه و جامعه شناسی و کسب مدرک فوق لیسانس از دانشگاه تهران، برای ادامه تحصیل به پاریس رفت و از دانشگاه سوربن مدرک دکترای علوم اجتماعی دریافت کرد. پس از بازگشت به ایران به عنوان ریاست کتابخانه دانشگاه تهران مشغول به کار شد. وی پس از بازنشستگی، پایه گذار «جمعیت زنان برای مبارزه با آلودگی محیط زیست» شد. ماهنامه KWC نزدیک به یازده سال قبل در فروردین سال ۱۳۹۰ با خانم دکتر مه لقا ملاح درباره حفاظت از آب و محیط زیست گفتگو کرده که به منظور یادآوری خاطره این فعال محیط زیست، خلاصه ای از آن را در اینجا باز نشر می کنیم.

KWC- احترام به آب و محیط زیست از چه زمانی در ذهن شما اهمیت پیدا کرد؟

مه لقا ملاح: وقتی من ۱۸ ساله بودم، خانواده ما در سمنان زندگی می کردند. اگر به نقشه سمنان نگاه کنید، ‌یک طرف کویر است و طرف دیگر کوهستان. کوه های سمنان در آن زمان پر از چشمه های آب زلال بود. یک قنات بزرگ هم در آنجا جاری بود که من همیشه دلم می خواست بروم سرمنشاء این قنات را پیدا کنم. سیستم تقسیم آب هم در این منطقه خیلی جالب بود. آب چشمه ها و قنات، در داخل یک استخر بزرگ جمع می شد، دور تا دور این استخر درخت های کهنسال بودکه سایه خود را بر روی این استخر انداخته بودند و از تبخیر آب در طول روز جلوگیری می کردند. به تعداد محله ها در داخل این استخر کوزه های سفالی بود که پر آب می شد و به سمت هر محله می رفت و مانند کنتور عمل می کرد. درنتیجه آب به همه محله ها به طور حساب شده می رفت. در طول روز هیچکس حق نداشت به آب دست بزند. شب ها میرآب ها می آمدند و آب را تقسیم می کردند. دلیل اینکه آب رسانی در شب انجام می شد، این بود که آب در طول مسیر تبخیر نشود. خلاصه از هر قطره آب محافظت می شد و اندکی از آن هم هدر نمی رفت. در مسیر آب سنگ های بزرگی گذاشته بودند که من بعدها فهمیدم این سنگ ها، جهت اکسیژن دهی به آب  بوده است. یکی دیگر از راه های جلوگیری از هدر رفتن آب این بود که کف جوی ها را سنگ فرش کرده بودند تا آب به زمین فرو نرود. متاسفانه مدت زیادی است که دیگر برای آب، احترامی که لازم است قائل نمی شوند و آن فرهنگ قدیمی از بین رفته است.

KWC- چه روشی برای محافظت از آب پیشنهاد می کنید؟

مه لقا ملاح: حیات کل موجودات جهان به آب بستگی دارد.گیاه آب لازم دارد، ‌حیوانات آب و گیاه می خواهند. انسان، هم آب لازم دارد هم گیاه و هم به گوشت حیوانات نیاز دارد. یعنی ما انسان ها از هر طرف وابسته به آب هستیم، برای خوراک، برای نظافت،‌ برای بهداشت، ‌برای تفریح و سرگرمی. از گذشته های دور مردم می دانستند آب نقش مهمی در زندگی آنها بازی می کند. هر کجا که آب وجود داشت، مردم هم برگرد آن جمع می شدند. به همین دلیل تمام تمدن های جهان، درکنار رودخانه ها و منابع آب به وجود آمدند. آب مورد نیاز دنیا با حرارت خورشید و از روی دریاها تبدیل به بخار و ابر می شود. ابرها تبدیل به برف و باران می شوند و بر روی کره زمین باز می گردند. این آب ها از طریق ریشه درختان و گیاه ها به داخل زمین فرو می رود. اگر در کنار جاده های کوهستانی دیده باشید،‌ زمین لایه لایه است. معمولاً یک لایه سنگی در زمین وجود دارد که برای آب غیر قابل نفوذ است که به آن دژ می گویند. وقتی آب به لایه دژ رسید و در آنجا جمع شد، به تدرج سطح زمین را سوراخ می کند و به صورت چشمه جاری می شود و به رودخانه ها می ریزد. رودخانه ها هم دریاچه ها، تالاب ها و سدها را پر می کند. به نظر من بزرگترین مشکل این است که کره زمین ظرفیت ۷ میلیارد انسان را ندارد. چون این مقدار جمعیت هم مصرف آب بالایی دارند و هم باعث آلودگی آب ها می شوند. به نظر من مجامع بین المللی و کشورها هرچه سریع تر باید به فکر کنترل جمعیت جهان باشند. در غیر این صورت جهان با بحران کم آبی مواجه خواهد شد.

KWC- به چه انگیزه ای جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست را ایجاد کردید؟

مه لقا ملاح: خوب من نگران محیط زیست هستم. چون می دانم عدم مراقبت از آن چه عواقبی دارد. به نظر من بهترین مراقبین محیط زیست می توانند خانم ها باشند، چون هم تربیت کننده فرزندان و نسل آینده هستند،‌ هم به دلیل کارهای نظافت منزل و پخت و پز که بر عهده دارند، با آب سر وکار بیشتری دارند. به همین دلیل این جمعیت را تاسیس کردیم و در‌آن به خانم ها آموزش می دهیم تا یاد بگیرند چگونه از محیط زیست مراقبت کنند. مثلاً یکی از عوامل آلودگی آب، شوینده های شیمیایی است. ما به زن ها آموزش می دهیم چگونه با پوست پرتغال و مرکبات مواد شوینده و پاک کننده طبیعی که محیط زیست را آلوده نمی کند درست کنند، یا اینکه همراه خانم های روستایی، زباله های اطراف رودخانه ها و سدها را جمع می کنیم و با کمک خودشان اطراف رودخانه ها را پاک سازی می کنیم. این روش علاوه بر پاک شدن محیط، عامل مهمی است که خود زنان و فرزندانشان هم محیط زیست را آلوده نکنند.

سرکار خانم ملاح از اینکه وقت خود را در اختیار ماهنامه KWC قراردادید از شما تشکر می کنم.

: