اختراع اولین چرخ در دنیا به حدود ۷ هزار سال قبل باز می گردد. از چرخ ابتدا در دستاس استفاده شد، سپس در سفالگری و ریسندگی مورد استفاده قرار گرفت. اولین رد پای به جا مانده از یک وسیله حمل و نقل که در آن از چرخ استفاده شده، مربوط به یک کوزه ۵۰۰۰ ساله یونانی است. این وسیله از دو میله متصل به یک چرخ تشکیل شده و با نیروی انسانی حرکت می کرده است. تا نیمه قرن ۱۸ میلادی وسایل نقلیه چرخ دار، فقط با نیروی عضله انسان و یا حیوانات به حرکت در می آمد و محدود می شد به گاری و کالسکه. تا اینکه جیمز وات موتور بخار را ساخت. این موتور ابتدا در ماشین های کشاورزی مانند خرمن کوب استفاده می شد. در سال ۱۷۶۹ اولین وسیله نقلیه که با نیروی بخار حرکت می کرد، توسط نیکلاس جوزف کوگوتن فرانسوی ساخته شد.

از همین جا بود که پای سوخت های فسیلی و انتشار کربن، به صنعت حمل و نقل باز شد. ابتدا در ماشین های بخار، برای گرم کردن آب و تولید بخار، از زغال سنگ استفاده می کردند. تقریباً صد سال طول کشید تا در سال ۱۸۷۶ نیکلاوس اتو آلمانی، نخستین موتور درون سوز را اختراع کرد. در این نوع موتور مخلوطی از سوخت مایع و هوا به درون محفظه احتراق تزریق می شود و بوسیله یک جرقه منفجر می گردد. آنگاه در اثر فشار انبساط گاز، پیستون موتور به حرکت در می آید و چرخ را می چرخاند. از اینجا بود که وسایل حمل و نقل به سوخت مایع احتیاج پیدا کردند و اهمیت فرآورده های نفتی افزایش پیدا کرد.

گام بعدی در سال ۱۸۷۹، توسط کارل بنز برداشته شد. او یک موتور درون سوز را بر روی یک سه چرخه کوچک نصب کرد و آن را به حرکت درآورد، سپس در سال ۱۸۹۳ نخستین اتومبیل چهار چرخه را ساخت و کارخانه اتومبیل سازی خود را پایه گذاری کرد. ظرف مدتی کمتر از ۲۰ سال، تقریباً در تمام دنیا اتومبیل جایگزین وسایل حمل و نقل غیر موتوری شد.

اتومبیل هم مانند هر پدیده جدیدی در ابتدا مخالفت های زیادی را ایجاد کرد و مقاومت اجتماعی شدیدی بر علیه آن براه افتاد. اولین دلیل مخالفان گرانی قیمت اتومبیل بود. در آن زمان قیمت یک کالسکه و یک اسب۵۰ دلار بود، در صورتی که اتومبیل را باید ۸۵۰ دلار می خریدند. مورد دیگر خطرات تصادف با اتومبیل بود. این وسیله چون سرعتش زیاد بود، تصادفات مرگباری داشت. در سالهای اولیه ورود اتومبیل به خیابان ها، روزانه چندین انسان و اسب کشته می شدند. مشکل دیگر این بود که ورود اتومبیل لطمه بزرگی به اقتصاد روستاها وارد کرد. در آن زمان یک اسب کالسکه معمولاً سالانه معادل پنج هکتار یونجه و علوفه مصرف می کرد. از طرفی روستاها محل پرورش و فروش اسب و قاطر برای درشکه و گاری بودند. مدتی نگذشت که سایر پیامدهای منفی اتومبیل مانند انتشار گازهای گلخانه ای، آلودگی صوتی و افزایش بیماری های قلبی عروقی در اثر کم تحرکی نیز به لیست معایب اتومبیل اضافه شد. ولی این وسیله آنقدر در پیشرفت جوامع بشری مفید و موثر بود که دیگر امکان کنار گذاشتن آن وجود نداشت.

امسال تعداد وسایل نقلیه جهان به ۱/۵ میلیارد عدد رسیده. در نتیجه فقط بخش حمل و نقل جاده ای سالیانه ۴/۵ میلیارد تن دی اکسید کربن روانه جو می کنند. این مقدار ۱۰ درصد از کل گازهای گلخانه ای است که وارد جو می شود و باعث گرمایش زمین و پی آمدهای آن شده است. حالا که نگرانی از افزایش گرمای کره زمین به حداکثر رسیده، اگر نخواهیم از تغییرات اقلیمی آسیب جدی ببینیم، باید از انقلاب اتومبیل های برقی در صنعت حمل و نقل استقبال کنیم.

حدود یک دهه است که اتومبیل های برقی وارد بازار جهانی شده اند. حتی کارخانه جدیدی مثل تسلا، فقط اتومبیل برقی می سازد. بقیه کارخانجات صاحب نام نیز می خواهند تا سال ۲۰۴۰ تولید اتومبیل با سوخت فسیلی را بکلی متوقف کنند. اکنون ۵/۵ میلیون اتومبیل برقی در جاده ها مشغول حرکت هستند که ۲/۵ میلیون آن در سال گذشته اضافه شده اند. این جهش نشان دهنده رشد سریع تقاضا برای پدیده اتومبیل برقی است. البته مانند هر تحولی، مقاومت هایی هم وجود دارد. چندین عامل بازدارنده برای استفاده از اتومبیل برقی وجود دارد. مهم ترین عامل مقاومت، امکان از بین رفتن مشاغل و صنایع وابسته به سوخت های فسیلی است. از سایر عوامل می توان به گرانی قیمت، محدودیت حرکت با یک شارژ، کمبود جایگاه های شارژ باطری، کمبود امکانات تعمیر و نگهداری، غافلگیر شدن عابران پیاده به دلیل بی صدا بودن موتور اشاره کرد. ولی مهم ترین مشکل این است که برای تولید برق این اتومبیل ها باید همچنان سوخت فسیلی مصرف کرد.

مسلماً همه این مشکلات در سال های آینده بر طرف خواهد شد. چندانکه قیمت اتومبیل برقی هم اکنون به شدت کاهش پیدا کرده و در حال حاضر حداقل با یکبار شارژ می توان تا ۳۰۰ کیلومتر رانندگی کرد. تعداد مراکز شارژ در محله ها، مرکز شهرها و جاده ها در حال افزایش است. همچنین قرار است بر روی اتومبیل های برقی به صورت مجازی صدای حرکت موتور قرار دهند. برای تولید برق نیز قرار است از برق خورشیدی و سایر انرژی های تجدیدپذیر استفاده شود.

چندی پیش روزنامه های ایران خبر دادند که تعداد ۳۰ اتومبیل برقی شماره گذاری شده و وارد خیابان ها خواهند شد. بلافاصله پلیس راهور اعلام کرد: تاکنون هیچ خودروی برقی در کشور پلاک نشده. سوال مهم این است که چرا پس از گذشت یک دهه از تولید این نوع خودرو که علاج آلودگی هوای شهرها است، حتی یک مورد هم در کشور ما پلاک نشده. رفتن به سمت اتومبیل های برقی و استفاده از سوخت های سبز اجتناب ناپذیر است. هر کس بخواهد خود را به خواب خرگوشی بزند و مثلاً به عنوان حمایت از تولیدات داخلی به استقبال این پدیده نرود، در آینده نزدیک زیان آن را به شکل سختی خواهد دید. حالا دیگر تمام جهان نگران عواقب تغییرات اقلیمی هستند و چون جو کره زمین مرز ندارد، همه دنیا از ملت هایی که جلو تولید گازهای گلخانه را نمی گیرند، باز خواست خواهند کرد.

شهریار بدیعی