چندی پیش آقای صادق رشیدی فرد از خبرگزاری اسکان نیوز، با آقای محمد درویش، کنشگر محیط زیست و عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، مصاحبه ای در باره بحران آب در خوزستان انجام دادند. ما بخش هایی از این مصاحبه را که در باره مشکلات آب در سطح کشور است، به نظر شما می رسانیم. برای دیدن مشروح این مصاحبه می توانید به لینک  https://www.instagram.com/tv/CR67Ib7Fkxk/?utm_medium=share_sheet   مراجعه فرمائید.

اسکان نیوز: مدتی است کشور ما درگیر تنش آبی شده، به نظر شما مشکل استراتژیک بحران آب از کجا ناشی می شود.

محمد درویش: کشور ما سالیانه ۱۰۰ میلیارد متر مکعب آب قابل استحصال دارد. طبق آمارهای وزارت نیرو، ۹۰ درصد این آب در بخش کشاورزی مصرف می شود، ۸/۵ درصد هم سهم بخش شرب است و ۱/۵ درصد به بخش صنعت می رسد. البته به نظر می رسد این آمار دقیق نباشد، چون بخش شرب و صنعت سهم بیشتری از آب را می برند. شاید برای کشاورزی رقم ۸۰ درصد واقعی تر باشد. با حدود ۸ درصد از آب قابل استحصال می توان آب شرب مردم را در مدت یک سال، تامین کرد که آب زیادی نیست. متاسفانه بیشتر منابع آبی کشور در بخش کشاورزی حیف و میل می شود. ما بخش زیادی از مشکلات کمبود آب را با ارتقاء نرم افزارهای بخش کشاورزی می توانیم حل کنیم. راندمان آب کشاورزی ما از میزان متوسط منطقه پایین تر است. در خوش بینانه ترین حالت راندمان آب کشاورزی بین ۴۰ تا ۴۵ درصد است. در صورتی که این راندمان در کشورهای منطقه ۶۰ درصد است و در برخی کشورهای پیشرفته، تا ۷۵ درصد افزایش پیدا کرده. بحث دیگر از بین رفتن محصولات کشاورزی و دور ریز مواد غذایی است. طبق یک گزارش رسمی، دور ریز مواد غذایی در ایران سالانه ۳۵ میلیون تن است. دلیلش هم این است که بخش کشاورزی به اندازه کافی سردخانه ندارد و روش های بسته بندی محصولات کشاورزی، علمی و صحیح نیست. روش های دپو و حمل و نقل نیز غیر علمی است. ما به اندازه کافی سیلو نداریم، بخش بزرگی از گندم و جو کشور در فضای باز دپو می شود. حتی در منطقه ارومیه محصول سیب درختی را در کنار جاده دپو می کنند. بخش کشاورزی برای حل این مشکلات، حداقل به سالانه ۱۰۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز دارد. اما دولت و سازمان برنامه و بودجه می گویند ما چنین اعتباری نداریم که به بخش کشاورزی بدهیم. اما می بینیم که حداقل ۵ برابر این بودجه به وزارت نیرو پرداخته می شود تا برای بخش کشاورزی آب تامین کند. در واقع ما آبی در اختیار بخش کشاورزی قرار می دهیم که عملاً نمی توانند از آن استفاده کنند.

اسکان نیوز: سد ساز در تامین آب کشور چه نقشی دارد.

محمد درویش: اصولاً ساخت سد برای تامین آب کشاورزی و یا آب صنعت، در کشوری که در کمربند خشک جهان قرار دارد و میزان تبخیرش ۲ تا ۳ برابر میانگین جهانی است، کار غلطی است.  فقط در منطقه ای که دچار مشکل اساسی باشد و بیم مهاجرت و مشکلات امنیتی وجود داشته باشد، آنهم فقط برای تامین آب شرب، می توانیم تن به این جراحی بدهیم و سد بسازیم. پس سدسازی فقط باید در خدمت آب شرب باشد و نه صنعت و کشاورزی. حالا ببینیم کشور به چه مقدار آب شرب نیاز دارد؟ ما سالیانه حدود هشت و نیم میلیارد متر مکعب آب برای شرب و موارد بهداشتی مردم نیاز داریم. در حال حاضر بخش بزرگی از این آب، از سفره های آب زیرزمینی تامین می شود. حالا اگر فرض کنیم که تمام این نیاز قرار است از محل آب سدها تامین شود و برای ضریب اطمینان، مخازن سدها را سه برابر میزان آب مورد نیاز برای شرب در نظر بگیریم، به حدود ۳۲ میلیارد مترمکعب مخزن سد، نیاز داریم. در حالی که هم اکنون ۹۰ میلیارد مترمکعب مخزن سد داریم و طرح های در دست اجرا، برای ۱۳۵ میلیارد مترمکعب مخزن است. چرا باید این حجم سد در کشور ساخته شود؟ ما قبل از انقلاب ۱۳ سد در کشور داشتیم. اما در حال حاضر سدهای مخزنی ما به عدد ۶۵۰ رسیده است. در حالی که قدرت استحصال آب ما فقط ۶۰ درصد افزایش داشته است.

اسکان نیوز: برخی از مدیران کشور معتقدند با توجه به اقلیم ایران، کشاورزی در بسیاری مناطق به صرفه نیست، پس بهتر است قیمت آب واقعی شود تا صنعتگران بتوانند هر مقدار آب لازم دارند بخرند و در صنعت استفاده کنند.

محمد درویش: کشور همیشه باید در محصولات استراتژیک، توان تولید داشته باشد. بحث امنیت غذایی کشورکه بحثی راهبردی است، قابل مقایسه با تولید آهن و سیمان و آجر و کاشی نیست و تحت هر شرایطی و هر قیمتی گندم و جو و برنج باید تولید شود و ما نمی توانیم اینها را باهم مقایسه کنیم. اما سوال مهم این است که چرا به سمت صنایعی رفتیم که به شدت آب بر هستند و متناسب با وضعیت اقلیمی کشور ما نیستند. ما همان انتقادی را که نسبت به کشت برنج در استان های کویری و جنوبی داریم، به استقرار صنایع آب بر، مانند فولاد و آهن و پتروشیمی در استان های کویری و شهرهایی که درگیر مشکل آب هستند، داریم. ما باید همه جوانب کار را بررسی کنیم و در جایی که مناسب کشاورزی است، کشاورزی انجام دهیم و در جایی که مناسب صنعت است، صنعت را گسترش دهیم. همچنین برداشت آب باید به میزان منطقی صورت بگیرد تا به اندازه کافی آب بتواند وارد سفره های زیرزمینی شود و روند فرونشست زمین و شکاف هایی که در حال ایجاد شدن است، متوقف شود. برای اینکه این اتفاق بیفتد باید هم کشاورزی پرمصرف و نامتناسب با اقلیم را متوقف کنیم و هم استقرار صنایع پرمصرف مثل فولاد را با رعایت ضوابط محیط زیستی، در سواحل خلیج فارس و دریای عمان گسترش دهیم.

اسکان نیوز: از وقتی که در اختیار ما گذاشتید متشکریم.