تیره ترین ابرها نیز روزی به کناری می روند و آفتاب دوباره خواهد تابید. ابر تیره بیماری کووید-۱۹ نیز دیر یا زود از بالای سر مردم جهان کنار خواهد رفت. این نخستین بار نبود و آخرین بار هم نیست که بشریت در معرض بلای سختی قرار می گیرند. تجربه نشان داده بلاهای سخت علاوه بر کشتار و دردسر، تجربه و نوآوری هم به همراه خود به ارمغان می آورند. بله بحران‌ها می‌توانند محرک قدرتمندی برای نوآوری‌ها باشند، چون شرایط منحصر به فردی برای مبتکران و متفکران ایجاد می کنند. در این مقاله با چند نوآوری و اختراع و اکتشاف که از بطن اپیدمی ها بیرون آمده آشنا می شوید.
صنعت چاپ، پس از شیوع طاعون در اروپا
در اکتبر سال ۱۳۴۷ میلادی، یک کشتی تجاری در بندر سیسیل پهلو گرفت. وقتی باربرها وارد این کشتی شدند، مشاهده کردند بیشتر ملوانان ها مرده اند. کسانی هم که هنوز زنده بودند، بدنشان با غده هایی پر از خون و چرک پوشیده شده بود. مقامات سیسیلی با عجله دستور دادند کشتی از بندرگاه خارج شود و به مبدا خود در دریای سیاه بازگردد. اما دیگر خیلی دیر شده بود و بیماری از طریق باربرها به اهالی سیسیل سرایت کرد. طی پنج سال بعد، بیماری طاعون که به مرگ سیاه معروف شد، در سراسر اروپا گسترش پیدا کرد و یک سوم جمعیت این قاره را از بین برد.
این اپیدمی اما به دلایل متنوعی، نقش عمده ای در گسترش صنعت چاپ بازی کرد. یوهانس گوتنبرگ که در زمان شیوع طاعون ۴۷ ساله بود، توانست تحت تاثیر یک سری اتفاقات زنجیره ای ناشی از طاعون، صنعت چاپ را پایه گذاری کند. تا آن زمان کتاب ها، به صورت دستنویس و بر روی پوست حیوانات تهیه می شد. در نتیجه بسیار گران قیمت و مختص طبقه ثروتمند بود. در آن زمان روش درست کردن کاغذ از الیاف پنبه، از چین به اروپا آمده بود. ولی چون پنبه بسیار گران بود، این تکنیک رشد چندانی پیدا نکرد. تا اینکه در اثر مردن تعداد زیادی از مردم، لباس های پارچه ای مردگان ارزان شد و به مصرف ساختن کاغذ رسید. از طرفی تعداد زیادی از راهبان کلیسا که کارشان دستنویس کردن کتاب های خطی بود، به بیماری طاعون مبتلا شدند و از میان رفتند. اتفاق موثر دیگری که موجب رشد صنعت چاپ شد، ساخته شدن رنگ های روغنی بود. در قرون اولیه مسیحیت نقاشی فقط در خدمت کلیسا و منحصر به کشیدن شمایل حضرت مسیح بود. نقاشی های مسیح چون باید نمایشگر مصائب او باشند، معمولاَ یا با ذغال و یا با رنگ های تیره گیاهی محلول در آب کشیده می شد. این گونه رنگ ها مناسب استفاده برای چاپ نیستند، چون کاغذ را خیس و چروک می کنند. وقتی کلیسا نتوانست در زمان طاعون، حتی از راهبان خود حمایت کند، به شدت از قدرتش کاسته شد. در این شرایط بود که کشیدن نقاشی رنگی از چهره مردم عادی، بر روی بوم های پارچه ای رواج پیدا کرد و انواع رنگی های روغنی ساخته شد. ساخته شدن رنگ های روغنی روش ارزان و سریع چاپ بروی کاغذ را تکمیل کرد. این اتفاقات دست بدست هم داد و صنعت چاپ را بوجود آورد.
کشف تئوری جاذبه، در زمان همه گیری طاعون در انگلستان
در سال ۱۶۶۵ میلادی طاعون دیگری در اروپا اتفاق افتاد که تنها در لندن باعث مرگ ۱۰۰ هزار نفر شد. دانشگاه کمبریج در آن زمان، دانشجویان خود را به عنوان یک اقدام احتیاطی به خانه فرستاد. نیوتون هم که استاد همین دانشگاه بود، برای فرار از طاعون به املاک خود در لینکلن‌شایر رفت. او در دوران قرنطینه وقت مناسبی برای مطالعه و تفکر پیدا کرد، کاری که در لندن و در زمان تدریس برایش مقدور نبود. او در همین دوران توانست با فکری آزاد، در زیر درخت سیب بنشیند و به بزرگترین کشفیات خود، از جمله تئوری جاذبه زمین، دست پیدا کند.
پایه گذاری سیستم فاضلاب، در زمان همه گیر ی وبا
در اواسط قرن نوزدهم، لندن از همه‌گیری‌های مکرر بیماری وبا رنج می‌برد. در سال۱۸۵۳ بیش از ۱۰ هزار نفر از مردم لندن بر اثر این بیماری کشته شدند. در آن زمان تصور می‌شد عامل بیماری بوی فاضلابی است که از رودخانه تایمز متصاعد می‌شد. در آن زمان رود تایمز به قدری بدبو بود که به دوره تعفن بزرگ لندن معروف است. پزشکان بعد از تحقیقات گسترده، به این نتیجه رسیدند که علت بیماری وبا وجود ذرات بخار و آلودگی هوا نیست، بلکه آلودگی آب آشامیدنی و مخلوط شدن آن با سیستم فاضلاب است. در این شرایط بود که ژوزف بازلاگتی مهندس عمران شهری، طرحی را برای انتقال فاضلاب لندن پیشنهاد کرد. این طرح به دلیل هزینه‌های گزافش با مقاومت پارلمان و دولت روبه‌رو شد، اما افزایش مرگ و میر آنها را مجبور به موافقت با این طرح کرد. بالاخره در سال ۱۸۶۶ شهر لندن دارای یک شبکه فاضلاب متصل بهم شد و توانست با بحران وبا مقابله کند.
کشف DNA در زمان شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی
آنفلوآنزای اسپانیایی تاکنون بالاترین کشتار را در اپیدمی ها داشته. این اپیدمی در سال ۱۹۱۸ صدمات شدیدی به سراسر جهان وارد کرد. «فرد گریفیت» باکتری شناس انگلیسی، وقتی سعی داشت واکسن این بیماری را تهیه کند، متوجه شد باکتری‌ها آنفلوآنزا قادر به انتقال اطلاعات ژنتیکی با یکدیگر هستند. در سال‌ها بعد آزمایش گریفیت، الهام‌بخش اسوالد اوری شد. او سرپرستی تیمی را بر عهده داشت که در سال ۱۹۴۴ کشف کردند، تمام موجودات دارای کد ژنتیکی هستند، که DNA نام گزاری شد.
در دوران کووید-۱۹ هم تا همین حالا، نوآوری های زیادی در زمینه های بهداشتی، پزشکی، اقتصادی ورفتارهای اجتماعی، انجام گرفته که نتایج آن در سال های آینده مشخص تر خواهد شد. به قول رودکی، اندر بلای سخت پدید آید \ فضل و بزرگ مردی و سالاری
یک دیدگاه بنویسید