از آغاز قرن بیستم که دانش بشر درباره مکانیسم بارش ابرها افزایش یافت، دانشمندان دریافتند که هرگاه در درون ابرها بلورهای بسیار ریز یخ تشکیل شود، بارندگی اتفاق می افتد. چون مولکول های بخار آب، به این بلورها میچسبند و به اندازهای سنگین میشوند که به سوی زمین فرو میریزند. بر اساس همین دانسته ها، در ۷۵ سال گذشته کوششهایی برای تأثیرگذاری بر روند طبیعی بارندگی آغاز شد. بارور سازی مصنوعی ابرها، با مواد شیمیایی مانند نمک، یخ خشک، اوره و یدور نقره انجام می شود و با استفاده از ژنراتورهای زمینی، هواپیما و اخیراً پرتاب راکت های کوچک، این مواد وارد ابر شده، آن را وادار به باریدن می کند.
جیمز فلمینگ دانشمند جو شناس میگوید: شما میتوانید یک ابر را بارور کنید، اما نمیتوانید به آن بگویید که چه کاری انجام دهد. در واقع دانشمندان می توانند در ابرها تغییراتی ایجاد کنند، اما نمیتوانند قول بدهند که حتماً باران خواهد بارید و حتماً در همان جایی خواهند بارید که انتظار می رود. علم زیربنایی باروری ابرها از نظر تئوری ساده به نظر میرسد، ولی در عمل مشکلات متعددی در مسیر آن وجود دارد. تمام ابرها ظرفیت بالقوه تولید باران را ندارند و حتی ابری که به ظاهر برای بارور شدن مناسب به نظر میرسد، ممکن است فاقد رطوبت کافی باشد. دیگر اینکه در زمان گرمای هوا، قطرات باران ممکن است پیش از رسیدن به زمین تبخیر شوند. بعضی اوقات نیز تاثیر بارورسازی ابرها میتواند بیش از حد انتظار باشد و باران یا برف، بیش از حد ببارد. این همان اتفاقی است که در تابستان ۲۰۱۹ میلادی در کشور امارات روی داد و بارورسازی ابرها چنان بارندگی شدیدی را در دبی ایجاد کرد که نیروهای امدادرسان مجبور شدند آب را از محلههای مسکونی سیل زده و مراکز خرید لوکس خارج کنند.
در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، ۱۹ کشور وجود دارد که میزان بارندگی اکثر آنها، کمتر از ۲۵۰ میلی متر در سال است. با افزایش میزان خشکسالی به دلیل گرمایش جهانی، اکثر دولت ها مجبور شدند تا به هر نحوی که امکان دارد منابع آب شیرین خود را افزایش دهند. یکی از روش هایی که اکنون در کشورهای امارات، ایران، مراکش، اتیوپی، عربستان سعودی در دستور کار قرار دارد، روش بارور کردن ابرها است. همچنین برنامههای بارورسازی ابرها در دهها کشور دیگر خاورمیانه و شمال آفریقا در حال بررسی هستند.
در سمت دیگر قاره پهناور آسیا، کشور چین جاهطلبانهترین برنامه باروری ابرها را در دست اجرا دارد. هدف کشور چین این است که تا سال ۲۰۲۵، نزدیک به ۵/۵ میلیون مترمربع یعنی ۶۰ درصد از خاک چین را تحت پوشش برنامههای باران یا برف مصنوعی قرار دهد. چین در این برنامه از ماهواره های هواشناسی، رادار هواشناسی و هواپیماهای با سرنشین و بدون سرنشین و توپ های شلیک مواد بلور ساز استفاده می کند. این کشور فقط ظرف ماه اگست (مرداد) ۷۵ سورتی و در مجموع ۲۱۱ ساعت پرواز برای بارورسازی ابرها انجام داده است.
چون ابرها مرز نمی شناسند و می توانند بدون ویزا و پاسپورت بر روی مناطق مختلف تردد کنند، با رایج شدن روش باورسازی ابرها، این خطر مطرح شده که ممکن است بعضی از کشورها، ابری را که به طرف کشور همجوار در حرکت است، در منطقه خود بارور کنند. چندانکه در سال ۱۳۹۱، رئیس جمهور وقت کشور ما اعلام کرد: “بخشی از خشکسالی های فعلی عمدی است و دشمن با تخلیه ابرهایی که به سمت کشور میآیند، یک جنگ نامتعادل انسانی به پا کرده است.”
کارشناسان علم هواشناسی این موضوع را به کلی رد می کنند. ابرها مانند یک رحم هستند که پتانسیل زائیدن برف و باران را دارند، ولی ده ها فعل و انفعال دیگر در این زایش دخالت می کنند. برای اینکه ابری تبدیل به برف یا باران شود، باید از نظر چگالی، رطوبت، دما، فشار و سرعت در شرایط مناسبی قرار گیرد. از طرفی باور کردن مصنوعی ابر، فقط می تواند سطح کوچکی از ابر را پوشش دهد. یعنی از ابری به وسعت چند هزار کیلومتر مربع، ممکن است فقط یک صدم آن تحت تاثیر باروری قرار بگیرد. ایستگاه های زمینی، اگر منطقه مستعد بارش در کل ابر را تشخیص دهند و آن ابر در زمان مناسب به صورت مصنوعی باور شود، فقط شانس باریدن در چند کیلومتر مربع بوجود می آید. بقیه ابرها بدون باریدن به راه خود ادامه می دهند و می روند تا در جای دیگر و زمانی دیگر آماده بارش شوند.
دو سامانه اصلی باران زا در منطقه کشور ایران، یکی از روی مدیترانه و دیگری از اقیانوس هند بر می خیزند و با گذشتن از روی کشورهای ترکیه و عربستان، وارد ایران می شوند. همین ابرها از روی ایران می گذرند و وارد افغانستان ترکمنستان و تاجیکستان می گردند. هرکدام از این کشورها اگر ابرها را بارور بسازند، در واقع فقط می تواند بخش کوچکی را به باران تبدیل کنند که تاثیر چشمگیری در شرایط آب و هوایی منطقه نخواهد داشت. آنچه که در سال های اخیر باعث کاهش بارندگی منطقه مدیترانه و شمال آفریقا شده، تغییرات اقلیمی گرمایش جهانی بوده که دمای متوسط هوای دنیا را در حدود ۱/۲ درجه سانتی گراد افزایش داده. ولی در منطقه خاورمیانه به دلیل شرایط اقلیمی خاص، این رقم به طور متوسط حدود ۳/۵ درجه است. این پدیده میزان تبخیر آب های سطحی و خشکسالی ها را افزایش داده و شایعه دزدی ابرها را تقویت کرده است.
یک دیدگاه بنویسید