توماس مالتوس، فیلسوف و اقتصاددان قرن ۱۸ انگلیس بیش از دویست سال قبل گفت: “انگیزه سیری ناپذیر انسان برای تولید مثل و علاقه اش به مصرف گرائی، در نهایت بشریت را به سمت نابودی کره زمین سوق خواهد داد. انسان در آینده تمام منابع طبیعت را نابود خواهد کرد و در یک قحطی عمومی، از بین خواهد رفت.” ۱۰۰سال قبل گاندی گفت: “منابع جهان برای نیاز همه مردم کافی است، اما برای حرص و طمع آنها کافی نیست.” ظاهراً این سخنان کم کم دارد به حقیقت می پیوندد، چون مدتی است منابع طبیعی جهان، دیگر برای پشتیبانی از ۷/۵ میلیارد نفر ساکنان کره زمین کفایت نمی کند.
ده هزار سال پیش، جمعیت کره زمین فقط یک میلیون نفر بود، یعنی به اندازه یک شهر کوچک. این رقم تا اوایل قرن ۱۸، به یک میلیارد نفر رسید، یعنی کمتر از جمعیت کنونی هند. ۱۲۰ سال بعد یعنی در سال ۱۹۲۰، این جمعیت دو برابر شد و به دو میلیارد نفر رسید. در سال ۱۹۷۵ یعنی کمتر از ۶۵ سال بعد، جمعیت دنیا باز هم دو برابر شد و به چهار میلیارد نفر رسید. پیش بینی می شود در کمتر از ۵۰ سال، یعنی تا ۵ سال آینده، به مرز ۸ میلیارد نفر برسد و در سال ۲۰۵۰ که راه دوری هم نیست، بالغ بر۱۰ میلیارد نفر خواهد شد.
رشد سریع جمعیت در دو قرن اخیر دلایل متنوعی دارد. در آغاز قرن ۱۸، انسان توانست با کشف واکسن ابله و بکارگیری فن آوری های ضد عفونی در زمان زایمان، مرگ و میر کودکان را به شدت کاهش دهد و میانگین طول عمر انسان را ظرف دویست سال، از ۳۵ سال به ۷۵ سال برساند. اینگونه بود که بشریت از یک دوره طولانی بیماری و مرگ های زودرس نجات پیدا کرد و جمعیت جهان به سرعت رو به رشد گذاشت. هرچند این جمعیت اضافی نیروی کار فراوان و ارزان در اختیار بشریت گذاشت، ولی تقاضا برای غذا و آب آشامیدنی را افزایش داد. چندی بعد با پدید آمدن انقلاب صنعتی و اختراع ماشین بخار، بشر توانست با استفاده از نیروی ماشین، زمین های بیشتری را زیرکشت ببرد و آب فراوان تری از اعماق زمین بیرون بکشد، در نتیجه دسترسی به مواد غذایی افزایش بی سابقه ای پیدا کرد. حالا جهان صنعتی شده بود و طبقه متوسط و ثروتمند رشد چشمگیری پیدا کرده بودند و نیاز به رفاه و آسایش بیشتری داشتند. اینگونه بود که بشریت ناگاه به منابع طبیعی حمله ور شد و شروع به تخریب محیط زیست و بهره برداری غیر پایدار از منابع طبیعی و آلوده کردن آب ها نمود.
اثرات رشد قارچ گونه و تصاعدی جمعیت و ارزیابی پیامدها و خطرات آن، هنوز هم موضوعی ناشناخته ای است. البته واضح است که امکانات کره زمین هم پای رشد جمعیت گسترش پیدا نمی کند و دسترسی انسانها به منابع حیاتی مانند غذا، آب و انرژی روز به روز محدود تر می شود. طبق ارزیابی های سازمان ملل متحد، هم اکنون یک میلیارد نفر از مردم جهان گرسنه هستند و یک میلیارد نفر دیگر دچار فقر شدید مواد غذائی می باشند. هم اکنون در بسیاری از نقاط جهان تنش های آبی بوجود آمده و ظرف سال ده سال آینده، حدود۵۰ درصد از جمعیت کل جهان، تحت تاثیر تنش آبی شدید قرار خواهند گرفت.
البته طبیعت همیشه آماده است تا برای محافظت از خود، از حربه گرسنگی و بیماری انسان استفاده کند. شاید همه گیری ویروس کرونا، خود نوعی دفاع طبیعت در مقابل افزایش سرسام آور جمعیت باشد. انسان ها هم همواره آماده هستند که در شرایط محدود شدن منابع آب و غذا، جنگ براه بیندازند و یکدیگر را بکشند. پس می شود پیش بینی کرد، با این میزان افزایش جمعیت و کمبود منابع، آینده سخت و خطرناکی در انتظار بشریت است.
نسل بشر اگر بخواهد بر روی زمین باقی بماند و منقرض نشود، چاره ای ندارید جز اینکه شیوه زندگی خود را تغییر دهد. کارشناسان معتقدند، سرعت افزایش جمعیت بقدری زیاد است که امکان توقف آن در کوتاه مدت وجود ندارد. پس تنها راه چاره، تغییر شیوه زندگی است. برای بدست آوردن درک بهتری از رابطه تحمل طبیعت و شیوه زندگی، باید بدانید، اگر در همین لحظه استاندارهای مصرف همه مردم جهان به سطح مردم آمریکا برسد، دنیا فقط تحمل ۲ میلیارد نفر را خواهد داشت. پس بشریت فقط با استفاده از روشهای پایدار استفاده از منابع طبیعی، می تواند امیدوار به ادامه زندگی بر روی کره زمین باشد.
بشریت نباید فکر کند که هر بلائی بر سر این کره خاکی بیاورد، طبیعت تحمل خواهد کرد. زمین تاکنون، بارها گونه هائی از موجودات خود را منقرض کرده. نئاندرتال ها، دایناسور ها، ماموت ها، وزغ طلائی، گرک تاسمانی، گوزن ایرلندی، از جمله موجوداتی هستند که زمانی روی زمین می زیستند، ولی حالا دیگر نیستند و دنیا همچنان به راه خود ادامه می دهد. برای یافتن محیط زیست جدید، به سیارات دیگر نیز نمی توان دل بست. آنها آنقدر دور هستند که تا آینده غیر قابل پیش بینی، زمین تنها خانه بشریت خواهد ماند. اگر بشر بتواند روش های مقابله با مصرف بی رویه و جلوگیری از هدر دادن منابع را اعمال کند و هر روز راه های جدیدتری برای زیست پایدار بدست آورد، شاید بتواند آستانه تحمل طبیعت را لااقل تا قرن آینده افزایش دهد.
یک دیدگاه بنویسید