در تاریخ اول ژانویه سال ۲۰۲۳ ، نشریه میدل ایست مقاله ای به قلم خانم زهرا نوردوز، چاپ کرد. ما این مقاله را در جهت آگاهی از دیدگاه نشریات خارجی، نسبت به آلودگی هوای شهرهای بزرگ ایران، ترجمه و نشر می کنیم.

ایران کشوری است با جمعیت ۸۵ میلیون نفرکه در غرب آسیا واقع شده و با کشورهایی مانند عراق، ترکیه، افغانستان و پاکستان همسایه می باشد. در سال های اخیر آلودگی شدید هوا در ایران به یک بحران بزرگ بهداشت عمومی تبدیل شده است. بحرانی که تعداد زیادی از جمعیت کشور از جمله کودکان، مادران باردار، افراد مسن و همچنین بیمارانی که نسبت به آلودگی حساسیت دارند و از بیماری های ریوی و قلبی رنج می برند را در معرض خطر قرار داده. پایتخت ایران، شهر تهران است که ۹ میلیون نفر جمعیت دارد و یکی از بزرگترین شهرهای غرب آسیا محسوب می شود. این شهر نیز دارای کیفیت هوای بسیار پائینی است و در سال های اخیر به عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان ظاهر شده است.

بر اساس گزارش بانک جهانی، ۶۰ درصد آلودگی هوای شهرهای ایران به تردد خودروها، ۱۸ درصد به سوخت کارخانه ها و ۱۲ درصد به سوخت نیروگاه های برق مربوط می شود. کامیون های دیزلی کهنه، تعداد زیاد موتورسیکلت و خودروهای فرسوده، استفاده از بنزین غیر استاندارد و سوزاندن مازوت، عواملی هستند که نقش اصلی را در آلودگی هوای شهرهای ایران ایفا می کنند. البته مقامات محلی همواره ادعای مربوط به کیفیت پایین بنزین را رد کرده اند و می گویند: بنزین تولید شده در ایران با استانداردهای آلایندگی یورو ۵ مطابقت دارد. این در حالی است که سرپرست مرکز ملی هوا و تغییرات اقلیمی می گوید: فقط ۳۸ درصد بنزین تولید داخل، دارای کیفیت استاندارد یورو ۵ است.

تقریباً ۸۰ درصد از کل آلودگی هوا شهر تهران، ناشی از تردد وسایل نقلیه است که تعداد آنها همه ساله افزایش پیدا می کند و نیمی از آنها فرسوده و پر مصرف هستند. استاندار تهران نیز می گوید: مه دود تشکیل شده بر روی شهرها، بیشتر ناشی از ترافیک سنگین و همچنین آلودگی کارخانه ها است و به دلیل کمبود باد و باران این پدیده تشدید شده است. به نظر کارشناسان، دلیل کیفیت خطرناک هوای شهرهای تهران، اهواز، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، اراک، قزوین و همدان که نیمی از جمعیت کشور را پوشش می دهند، سیستم حمل و نقل فرسوده و استفاده گسترده از سوخت های فسیلی است. به گفته یکی از مسئولان، ۹۰ درصد موتورسیکلت های کشور و ۵۰ درصد ناوگان حمل و نقل قدیمی و فرسوده هستند. کارشناسان داخلی و خارجی می‌گویند، تحریم‌های طولانی، مردم را مجبور به استفاده از خودروهایی کرده که قدیمی شده اند و مدت‌ها پیش باید کنار گذاشته می‌شدند.

امسال شدت آلودگی هوا در بسیاری از روزهای سال دولت را مجبور کرد تا اغلب مدارس و مشاغل را تعطیل اعلام کند، زیرا کیفیت هوای پایتخت و بیشتر شهرهای بزرگ، افت نگران کننده ای را ثبت کرده بود. در تابستان که معمولاً کیفیت هوا بهتر است، امسال برای نخستین بار کیفیت هوا بسیار ناسالم اعلام شد و باعث تعطیلی مؤسسات آموزشی و ادارات دولتی گردید. با شروع فصل پائیز و زمستان و به دلیل سرمای شدید و افزایش مصرف سوخت و مازوت، این مشکل تشدید شد و میزان آلودگی هوا شدت گرفت و تعطیلی ها افزایش یافت.

شاخص کیفیت هوای پایتخت تهران امسال در بعضی از روزها به عدد ۱۹۰ رسید که برای تمام گروه ها، ناسالم تلقی می شود. حتی این شاخص در شهر اراک به ۵۰۰ رسید که شرایط خطرناک محسوب می شود. چندی پیش شهرداری تهران اعلام کرد که یکی از منابع اصلی آلودگی هوا در شهر ۹ میلیونی تهران، سوزاندن مازوت در مجتمع های صنعتی و در نیروگاه های نزدیک شهرها است. این سوخت حاوی گوگرد با چگالی بالا می باشد که آلودگی هوا را شدت می دهد. این در حالی است که مسئولان محیط زیست شهرری که در نزدیکی تهران واقع شده مدعی هستند که استفاده از مازوت در کارخانه سیمان این شهر ممنوع شده است.

از آنجایی که پالایشگاه های ایران به دلیل مدت طولانی تحریم ها، فرسوده شده اند و از فناوری های جدید محروم هستند، ۲۴ درصد نفت خام در زمان پالایش به مازوت تبدیل می شود که در هنگام سوختن در مقایسه با بنزین و گازوئیل، آلودگی بیشتری تولید می کند. این در حالی است که نفت سفید تصفیه شده، به خارج از کشور صادر می شود و مازوت که قسمت سنگین تر و آلوده تر نفت است به عنوان سوخت، در صنایع داخلی استفاده می گردد. بعضی از مقامات ایرانی نیز تایید کرده اند که در فصول سرد سال، جریان گاز طبیعی به کارخانه های صنعتی متوقف شده و به جای آن مازوت سوزانده می شود.