سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد اعلام کرد: قیمت جهانی مواد غذایی در سال ۲۰۲۱، ۲۷/۳ درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته. در ایران نیز تورم قیمت مواد خوراکی مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و سبزیجات در آذرماه امسال به رقم ۵۸/۳ درصد رسید. این در حالی است که بر اساس گزارش مرکز آمار کشور، نرخ تورم نسبت به سال قبل حدود ۴۵/۸ درصد بوده است. یعنی مواد خوراکی ۱۲/۵ درصد بیشتر از نرخ تورم عمومی گران شده است. به راستی چه دلایلی باعث شده تا هم در جهان و هم در ایران قیمت مواد غذایی تا این حد گران شود؟

یکی از دلایل گران شدن مواد غذایی بالا رفتن جمعیت جهان است. طبیعی است که هر فرد در طول شبانه روز به مقداری کالری برای ادامه حیات نیاز دارد و باید از طریق مواد غذایی آن را تامین کند. پس هرچه بر تعداد جمعیت جهان افزوده شود، تقاضا برای غذا افزایش پیدا می کند، در صورتی که منابع کره زمین برای تولید غذا محدود هستند. در سال های گذشته به کمک تکنولوژی و استفاده بی رویه از آب و خاک، دنیا توانست تولید مواد غذایی پر مصرفی مانند گندم، برنج و گوشت قرمز را افزایش دهد، البته در همین مدت مصرف مواد غذایی نیز به شدت افزوده شد. مثلاً مصرف کل گندم جهان در سال ۲۰۱۰ برابر با ۶۵۰ میلیون تن بود، این میزان در سال ۲۰۲۰ یعنی ظرف ده سال به رقم ۷۶۰ میلیون تن رسیده. پس طبیعی است که با برهم خوردن قانون عرضه و تقاضا، قیمت گندم افزایش پیدا کند.

از طرفی با افزایش قیمت نفت در دهه های اخیر، طبیعی است که هزینه کار کرد ماشین آلات کشاورزی و قیمت انواع کود شیمیایی و هزینه حمل و نقل محصولات از مزارع به بازارها، افزایش یافته. فراوری و پختن مواد غذایی نیز نیاز به سوخت دارد که گرانی آن در نهایت باعث افزایش قیمت غذا می شود. بسیاری از مردم جنوب صحرای آفریقا برای پخت و پز از کپسول‌های گاز مایع یا ال‌پی‌جی استفاده می‌کنند. به گزارش سازمان ملی آمار نیجریه، در طول یک سال گذشته، قیمت گاز مایع بیش از دو برابر افزوده شده است. در سریلانکا قیمت گاز مایعی که برای آشپزی استفاده می‌شود، در یک سال گذشته ۸۵ درصد بالاتر رفته است. در برزیل نیز قیمت سوخت ۵۰ درصد گران شده است.

عامل بعدی گران شدن مواد غذایی، تغییرات اقلیمی و خشکسالی و کم آبی است. به عنوان مثال خشکسالی در بسیاری از کشورهای آفریقایی بر کشت محصولات اثر شدید گذاشته است. سازمان ملل متحد می گوید این وخیم ترین بحران غذایی در هفتاد سال گذشته است و بیش از ۲۰ میلیون نفر در کشورهای شاخ آفریقا، نیجریه، یمن و سودان جنوبی بشدت مورد تهدید خشکسالی قرار گرفته اند. بعلاوه کشورهای نامیبیا و آنگولا واقع در جنوب غربی آفریقا، با بدترین خشکسالی طی سی سال گذشته مواجه هستند و امنیت غذایی در مناطق وسیعی از این دو کشور به خطر افتاده. مرکز آمار آنگولا اعلام کرده به علت خشکسالی در یک سال گذشته مواد غذایی ۳۴/۵ درصد گران‌تر شده. در برزیل نیز به دلیل کمبود آب و خشک شدن مراتع، پرورش گاو های گوشتی کاهش چشمگیری داشته تا جایی که در سال گذشته، تولید گوشت قرمز برزیل ۶۷ درصد کاهش پیدا کرده. همچنین خشکسالی شدید باعث کاهش محصولات اصلی مانند برنج و حبوبات و همین‌طور خوراک دام شده است. در چنین شرایطی ۲۸ میلیون نفر از مردم برزیل به زیر خط فقر رفته اند و درآمدشان به مرز ۷ دلار در روز رسیده است.

در آسیا هم شرایط بسیار خطرناک است. در سریلانکا خشکسالی، الگوهای نامنظم آب و هوا و تهی شدن خاک از ظرفیت کشاورزی، باعث شده قیمت مواد غذایی ۲۰ درصد گران‌تر از سال قبل شود و مردم برای تامین مایحتاج غذایی به کمک های دولتی وابسته شوند. مشکل کم آبی در عراق نیز ابعاد خطرناکی پیدا کرده. وزارت کشاورزی عراق کاهش بارندگی در سال قبل را در ۷۰ سال گذشته بی سابقه دانسته و می گوید ۴۰ درصد از اراضی کشاورزی عراق از بین رفته است. در نتیجه قیمت هر بطری روغن یک لیتری از ۱۵۰۰ دینار به ۳ هزار دینار، هر پاکت شیر از ۱۵۰۰ دینار به ۲۵۰۰ دینار و قیمت هر کیلو شکر از ۷۵۰ دینار به ۱۵۰۰ دینار افزایش یافته است.

حتی کشور آمریکا که از نظر تورم و افزایش قیمت ها، سال های زیادی است که از تعادل نسبی برخوردار است. فقط ظرف سال گذشته ۷/۵ درصد تورم ملی را تجربه کرده است. این در حالی است که شاخص قیمت‌های گوشت، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ در حدود دو برابر یعنی ۱۳/۸ درصد افزایش داشته. تورم ملی آمریکا بیشتر تحت تاثیر بیماری کرونا اتفاق افتاده. ولی تورم دو برابری قیمت مواد غذایی در این کشور، حتماً به دلیل شرایط آب وهوایی مانند افزایش دما، آتش‌سوزی و آسیب‌های مرتبط با سیل و خشکسالی های منطقه ای بوده است. عواملی که به شدت از سطح زمین های زیر کشت آمریکا کاسته است.