بیش فعالی (ADHD)، یک نوع اختلال عصبی است که شامل فعالیت بیش از اندازه جسم و ذهن می شود. علائم این اختلال از دوران کودکی قابل تشخیص است ولی اگر به خوبی کنترل نشود، با بالا رفتن سن این اختلال خود را به اشکال مختلف در زندگی خصوصی و اجتماعی افراد نمایان می کند. این اختلال در کودکی معمولاً با تکانش های رفتاری و پر تحرکی، عدم تمرکز، بی احتیاطی و اختلال در یادگیری همراه است. در بزرگسالی، برخلاف دوران کودکی فرد مبتلا، ممکن است فعالیت جسمی و فیزیکی زیادی نداشته باشد و حتی دچار تنبلی باشد، اینگونه افراد معمولاً در توجه و تمرکز دچار مشکل هستند که به آن اختلال کمبود‌توجه (ADD) گفته می شود. در بزرگسالان تکانش و جنب و جوش فیزیکی معمولاً تبدیل به بیش‌­فعالی احساسی، بی­‌قراری و پرحرفی و قطع کردن حرف دیگران می شود. در حقیقت اینگونه افراد در جمع حضور فیزیکی دارند اما فکر و حواسشان جای دیگری است و نمی توانند بر مسائل دور و بر خود تمرکز داشته باشند و با آن ارتباط عمیق برقرار کنند.

از دیگر علائم اصلی اختلال کمبود توجه می توان به این نشانه‌ها اشاره کرد:

۱- حواس پرتی، فراموشکاری، بی دقتی و عدم توجه کافی به مسائل از نشانه های بیش فعالی و اختلال کمبود توجه است. اینگونه افراد به دلیل ذهن پر تحرک و جهنده‌، زیاد از این شاخه به آن شاخه می پرند و با کوچک‌ترین محرک، حواسشان پرت می‌شود و به سراغ فکر یا کار جدیدی می روند. به همین دلیل در اولویت بندی، شروع و پایان کار مشکل دارند.

۲- عدم تمرکز از دیگر نشانه های این اختلال است. اینگونه افراد در تمرکز کردن و توجه به یک موضوع به مدت طولانی مشکل دارند. آنها معمولاً به صحبت‌های فرد مقابل گوش نمی دهند و بیشتر تظاهر به گوش دادن می‌کنند. آنها تحمل ندارند تا منتظر نوبت حرف زدنشان بشود و قبل از به پایان رسیدن سؤال، اقدام به پاسخ دادن می کنند. آنها به دلیل عدم توانایی در تمرکز و پیگیری وظایف، می توانند فرصت های شغلی و روابط اجتماعی خود را از بین ببرند و یا با آسیب شدید مواجه کنند.

۳- یکی دیگر از نشانه های اختلال کمبود توجه، تاخیر در انجام امور محوله و اجرای دیر هنگام وظایف و کارها است. آنها غالباً کارها را در دقیقه ۹۰ انجام می دهند و به صورت مزمن برای انجام وظایف کاری یا حضور در رویدادهای مهم تأخیر دارند. اگر چه خودشان متوجه می شوند که تأخیر در کارها باعث تضعیف اعتبار و اهداف آنها می شود، ولی به صورت ناخودآگاه در انجام به موقع کارها ناتوانند.

۴- افراد دارای اختلال کمبود توجه، در برنامه‌ریزی و سازماندهی برنامه‌ها، توانایی کمی دارند و در پیروی از دستورالعمل ها و شیوه های یک برنامه ریزی شغلی و یا شخصی، با مشکل مواجه هستند. آنها چون درک صحیح و عمیقی از دستور و قانون ندارند، غالباً در مواجه با دستورها و قوانین از آنها پیروی نمی‌کنند. این مشکل غالباً می تواند موجب عدم پیشرفت آنها در محیط کار شود و یا جرائم اجتماعی و قانونی برایشان در پی داشته باشد.

۴- از دیگر علائم بیش فعلی در بزرگسالان، انجام رفتارهای انفجاری است. اینگونه افراد معمولاً در کنترل بر احساسات و هیجانات شخص در مواجهه با موقعیت ها، دچار مشکل می شوند. آنها توانایی کنترل بر خشم خود را ندارند و معمولاً بدون تأمل و تفکر و پیش‌بینی های لازمه، از خود عکس ‌العمل‌های سریع رفتاری و کلامی نشان می دهند و موجب بروز سوء تفاهم می‌شوند. آنها حتی ممکن است کار را به رفتار توهین آمیز و همراه با خشونت بکشانند.

۵- وسواس نیز یکی دیگر از علایم اختلال کم توجهی است. اینگونه افراد اهمیت بیش از حد به تقارن و نظم اشیاء می دهند. چیزهای قابل شمارش مانند پول را باید بارها و بارها بشمارند. از ویروس و بیماری ها، بیش از اندازه می ترسند و دست ها و وسایل خود را بارها ضد عفونی می کنند. همین توجه افراطی به مسائل غیر ضروری، از توجه آنها به مسائل مهم جلوگیری می کند.

۶- عدم توانایی در ادامه کارهایی که خسته کننده یا وقت گیر هستند از نشانه های اختلال کمبود توجه است. از طرف دیگر، توانایی تمرکز بیش از حد بر روی موضوعات خاص و مسائل مورد علاقه نیز یکی از علائم بیش فعالی بزرگسالان است. برای اینگونه از افراد تمرکز بر کارهای لازم و ضروری که برای موفقیت در زندگی لازم است، کسل کننده به نظر می رسد. در عوض در انجام فعالیت هایی که برایشان لذت بخش است زیاده روی می کنند. به همین دلیل در محیط کار به عنوان افراد زیرکار در رو شناخته می شوند.

اگر احساس می کنید که خودتان یا یکی از نزدیکانتان از اختلال کمبود توجه رنج می برد، بدانید که این مشکل تا حد زیادی قابل کنترل و درمان است. ترکیبی از دارو و کمک گرفتن از یک تراپیست حاذق می تواند بسیار موثر باشد. با مراجعه به یک روانشناس می توانید داروهای مورد نیاز را دریافت کنید و با چندین جلسه کمک گرفتن از تراپیست می توانید کج رفتاری های یک فرد مبتلا به اختلال کمبود توجه و بیش فعالی ذهنی را تا حد زیادی کنترل کنید.