سالیانه به صورت میانگین ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بارش در کشور اتفاق می افتد که ۴۰ میلیارد مترمکعب آن تبخیر می شود، یا به زمین فرو می رود. در نهایت حدود ۹۰ میلیارد مترمکعب آن قابل استحصال است. در حال حاضر سالیانه ۸۸ میلیارد مترمکعب آب نیز از سفره های آب زیر زمینی برداشت می شود. در واقع مجموع آب مصرفی کشور به ۱۷۸ میلیارد مترمکعب می رسد که در حدود ۹۰ درصد آن در بخش کشاورزی مصرف می شود. آب شرب ۸ درصد و آب صنعت و معدن نیز ۲ درصد این مقدار را به خود اختصاص می دهند. متوسط راندمان آب کشاورزی کشور نیز حدود ۳۰ درصد است، یعنی ۷۰ درصد آب کشاورزی در خدمت تولید محصول نیست و به هدر می رود. این درحالی است که متوسط سهم آب کشاورزی در جهان ۳۰ درصد و راندمان آب کشاورزی ۷۰ درصد است.

کشور ایران همواره با یک خشکسالی دائمی و تاریخی مواجه است و میزان آب های سطحی برای کشاورزی ناکافی است، در نتیجه بیشتر کشاورزان برای تامین آب مورد نیاز خود مجبورند به ذخایر آب زیرزمینی متکی باشند. آبی که بدست آوردن آن پر هزینه و منابع آن به شدت رو به کاهش است. اگر سیستم کشاورزی ما همچون گذشته ۳ برابر متوسط جهانی از منابع آب برداشت کند و تا ۲ برابر این آب را هدر دهد، با توجه به رشد جمعیت و خشکسالی های پی در پی، به زودی با یک بحران بزرگ در تولید محصولات کشاورزی مواجه خواهیم شد.

همانطور که ارقام و آمار نشان می دهند میزان مصرف آب کشاورزی کشور بسیار زیاد است. اگر سیستم کشاورزی کشور بتواند با روش های مناسب آبیاری، تنها ۲۰ درصد راندمان واقعی آب را افزایش دهد، به احتمال زیاد می توانیم بحران آب کشور را لااقل تا دو دهه به تاخیر بیندازیم. برای آشنایی با شیوه رسیدن به این هدف، در اینجا ۶  روش آبیاری بهینه را معرفی می کنیم.

۱- آبیاری قطره ای

در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، آب مستقیماً به ریشه‌ گیاه می‌رسد و میزان هدر رفت آب از طریق آبیاری غرقابی را کاهش می‌دهد و تبخیر ناشی از سیستم‌های آبیاری پاششی و بارانی را از بین می برد. با نصب صحیح سیستم های آبیاری قطره ای و استفاده از تایمر برای برنامه ریزی آبیاری در ساعات خنک تر روز، می توان نسبت به آبیاری سنتی تا ۷۰ درصد در مصرف آب صرفه جویی کرد.

۲- احداث آب بند و حوضچه ذخیره

تمام مزارع کشور به آب سدها و رودها و یا آب زیر زمینی متکی هستند، در حالی که می توان با ساختن حوضچه هایی برای ذخیره بارندگی و روان آب ها در فصول پر باران، در طول سال از این ذخایر برای کشاورزی استفاده کرد. اگر این حوضچه ها به درستی مدیریت شوند می توانند به زیستگاهی مناسبی برای حیات وحش و پروش ماهی تبدیل شوند که در جای خود درآمد زا است.

۳- برنامه ریزی برای آبیاری

مدیریت هوشمند آب فقط به شیوه تحویل آب نیست، بلکه به زمان آبیاری، تعداد دفعات و مقدار آب نیز مربوط می شود. برای جلوگیری از آبیاری بی موقع محصولات و هدر رفت آب، پیش بینی دقیق آب و هوا و همچنین رطوبت سنجی خاک و گیاه برای کشاورزان، امری بسیار حیاتی است. آنها با این اطلاعات می توانند برنامه آبیاری خود را با شرایط روزانه تطبیق دهند. حتی مزارعی که از آبیاری غرقابی استفاده می کنند، اگر آبیاری را به شب ها انتقال دهند، می توانند تبخیر را کاهش داده، به آب اجازه دهند تا به داخل خاک نفوذ کند و نیاز ریشه ها را به خوبی تامین نماید.

۴-  کشت محصولات کم آب بر

گونه های زراعی که بومی مناطق خشک هستند، به طور طبیعی به کم آبی مقاومند و محصول کم آب بر محسوب می شوند. محصولاتی مانند جو، کلزا، زعفران و پسته با وجود ارزش افزوده بالا، برای رشد به آب کمی نیاز دارند. ولی گیاهانی مانند برنج، هندوانه، سیب زمینی و پیاز و صیفی جات در حالی که به آب زیادی نیاز دارند، در بعضی از سال ها به دلیل نوسانات بازار و کشت بی رویه، قیمت واقعی خود را از دست می دهند.

۵- استفاده از کمپوست و مالچ

کمپوست نوعی کود است که از بازیافت مواد ارگانیک به دست می‌آید و مالچ به هر گونه ماده طبیعی یا مصنوعی گفته می شود که سطح خاک را پوشش دهد. این دو پوشش توانایی خاک را برای حفظ آب بیشتر می کنند و با ایجاد سایه، از نفوذ نور ممانعت کرده باعث کاهش درجه حرارت و افزایش رطوبت ریشه می شوند. تحقیقات نشان داده، مزارع کاشته شده با پوشش کمپوست و مالچ، در طول سال های خشکسالی بین ۱۱ تا ۱۴ درصد بیشتر از مزارع معمولی بازدهی داشته اند.

۶- کشت ارگانیک

کشاورزی ارگانیک مجموعه‌ای از روش‌های زراعی است که به جای استفاده از سموم دفع آفات و کودهای مصنوعی، روی مدیریت اکوسیستم طبیعی تمرکز می‌کند. تحقیات نشان داده که ذرت کشت شده در مزارع ارگانیک، در سال های خشکسالی تا ۳۰ درصد بیشتر از مزارع معمولی بازدهی داشته است. این روش علاوه بر دور نگه داشتن سموم دفع آفات از آبراهه ها و جلوگیری از آلودگی آب، مانند اسفنج عمل کرده به حفظ رطوبت خاک کمک می کند.

کلیه روش های آبیاری که راندمان آب و میزان تولید را افزایش می دهند، دارای هزینه های اضافی نسبت به آبیاری سنتی و غرقابی هستند. لذا تا زمانی که هزینه آب و سوخت کشاورزی از سوبسید بالایی برخوردار و قیمت آن غیر واقعی است، هرگونه امیدواری به رواج سیستم های آبیاری کم مصرف غیر ممکن به نظر می رسد.