آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در روز ۲۱ مارس (اول فروردین) سال جاری به مناسبت روز زمین، سخنانی در مقر این سازمان بیان کرد. در اینجا متن این سخنرانی با اندکی تلخیص به نظر می رسد.

گوترش: شما از من دعوت کرده اید که در مورد زنده نگاه داشتن هدف کنترل گرمایش جهانی درحد ۱/۵ درجه صحبت کنم. متاسفانه هیچ راه حل آسانی برای رسیدن به این هدف وجود ندارد. در سال گذشته رهبران جهان، در اجلاس آب و هوا در گلاسکو، پس از دو هفته گفتگو توافق کردند که سوخت‌های فسیلی را کنار بگذارند و جنگل زدایی را متوقف کنند. آنها متعهد شدند که کمک های مالی خود را برای نیروگاه های زغال سنگ به تدریج قطع نمایند. به نظر من این وعده های بلندپروازانه رهبران جهان در واقع تنها یک “خوش بینی ساده لوحانه” بود. آنها تصمیم گرفتند که تا نیمه قرن، میزان تولید کربن را به صفر برسانند، ولی مطرح نکردند که چه شکاف عظیمی بین میزان انتشار فعلی گازهای گلخانه‌ای با رسیدن به هدف ۱/۵ درجه وجود دارد. کنترل گرمایش در حد ۱/۵ درجه، نیازمندکاهش ۴۵ درصدی انتشارکربن در ۱۰ سال آینده است. سپس تا نیمه قرن حاضر، باید ردپای مصرف کربن از روی کره زمین پاک شود. این درحالی که به هیچ وجه به این اهداف نزدیک نیستیم و حتی در چند سال گذشته، انتشار کربن تقریباً ۱۴ درصد افزایش یافته و مصرف زغال سنگ نیز ۶ درصد رشد داشته و به بالاترین سطح خود رسیده. فراموش نکنیم سیاره ما در حال حاضر فقط ۱/۲ درجه گرم شده و ما شاهد چنین عواقب ویرانگری در همه جای دنیا هستیم. خانم ها و آقایان اگر با همین روش به تولید کربن ادامه دهیم، باید با هدف ۱/۵ درجه خداحافظی کنیم و حتی رسیدن به ۲ درجه گرمایش نیز خیلی دور از واقعیت نیست. تا زمانی که کشورها به سوخت ‌های فسیلی متکی باشند، آنها در حال خوابگردی به سوی فاجعه آب و هوایی هستند.

شما می‌دانید که دنیا از نظر آب و هوایی به هم متصل است و هیچ کشوری نمی تواند خود را از سایر نقاط جدا ‌کند. بلایای اقلیمی تاکنون۳۰ میلیون نفر از مردم کشورهای درحال توسعه و ساکنین جزیره ها را مجبور به ترک خانه های خود کرده. پس باید ببینیم در مورد این فاجعه درحال وقوع چه می توانیم بکنیم. اگر بخواهیم گرمایش زمین را متوقف کنیم، باید به سراغ مقصر اصلی یعنی کشورهای G20 برویم، بیست کشوری که اقتصاد جهانی را در دست دارند و ۸۰ درصد از کل کربن جهان را تولید می کنند. تاکنون تعداد کمی از کشورهای عضو G20 از جمله استرالیا، کاهش معنی داری در انتشار گازهای گلخانه ای را برای رسیدن به هدف سال ۲۰۳۰، گزارش کرده اند. در عوض بسیاری از اقتصادهای نوظهور مانند چین، هند و اندونزی که به زغال سنگ وابستگی زیادی دارند، مانع از انجام تعهدات جهانی شدند. اما سیاره ما دیگر تحمل آن را ندارد که کشورهای توسعه یافته برای تولید کالا و حمل ونقل ارزان، به استفاده از سوخت های فسیلی ادامه دهند و فقط از اقتصادهای نوظهور بخواهند که انرژی مصرفی خود از فسیلی به انرژی سبز تبدیل کنند. ما نمی توانیم تقصیر را گردن یکدیگر بیندازیم، این بازی پیدا کردن مقصر، هیچ برنده ای نخواهد داشت.

حال ببینیم راه حل چیست؟ باید یک اتحاد جهانی ایجاد شود تا برای تبدیل انرژی های فسیلی به انرژی های پاک، دانش فنی و سرمایه را با همه کشورها به اشتراک بگذارد. زمان آن فرا رسیده که یارانه سوخت های فسیلی بکلی قطع شود و از گسترش اکتشاف نفت و گاز جلوگیری گردد. دولت ها باید خروج تدریجی از وابستگی به انرژی زغال‌سنگ را تسریع کنند و با قدرت از انرژی‌های تجدیدپذیر استقبال نمایند. اخبار می گوید که همه کشورهای عضو G20 از جمله چین، ژاپن و کره موافقت کرده اند که پرداخت سوبسید به زغال سنگ را بتدریج متوقف کنند. البته بخش خصوصی، چون هنوز از راه استخراج زغال سنگ سود می برد حاضر به پاسخگویی و تمکین نیست. حمایت از مصرف زغال سنگ، در نهایت به قیمت از بین رفتن اهداف اقلیمی جهان تمام خواهد شد. موسسات مالی بین‌المللی و شرکت هایی که تکنولوژی انرژی های پاک را در اختیار دارند، باید اولویت بیشتری را به کشورهای درحال توسعه بدهند و با این کشورها برای سرمایه‌گذاری ‌های مشترک شریک شوند و حجم بیشتری از سرمایه‌گذاری های خصوصی را برای تغییرات اقلیمی جذب کنند.

حمله اخیر روسیه به اوکراین استراتژی کاهش مصرف سوخت فسیلی را در جهان به خطر انداخته و سبب شده که کشورها، به سوخت‌ فسیلی همچنان وابسته بمانند. قطعاً جنگ اوکراین، بازارهای جهانی غذا و انرژی را به گونه‌ای متحول خواهد کرد که برای اهداف تغییرات اقلیمی، پیامدهای سختی خواهد داشت. حتی کشورهای اروپایی ممکن است به دلیل اختلال فوری در عرضه گاز روسیه، مجدداً به طرف مصرف زغال سنگ روی بیاورند و از سیاست‌های کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی غفلت کنند. اکنون که اقتصاد جهانی و امنیت انرژی، در سایه شوک‌های ژئوپلیتیکی قرار گرفته، کشورها باید از این موقعیت استفاده نمایند و به جای جایگزین کردن نفت، گاز و زغال سنگ روسیه، به سمت انرژی های پاک حرکت کنند.