در تابستان امسال، اخبار جهان حکایت از افزایش وحشتناک دمای شهرها داشت و هر روز رکورد دمای هوا شکسته می شد. در اول جولای (۱۰ تیر) موجی از گرما، استان‌های غربی کانادا و آمریکا را در برگرفت که در نتیجه آن ۲۳۳ نفر در منطقه سردسیر کانادا، جان خود را از دست دادند. موج گرما در شهرهای پورتلند و سیاتل آمریکا نیز رکوردهای جدیدی ثبت نمود. دمای هوای پورتلند در ایالت اورگان به ۴۶ درجه سانتیگراد و سیاتل به ۴۲ درجه سانتیگراد رسید. دمای متوسط هوای این مناطق در زمان مشابه سال های گذشته، معمولاً حدود ۳۰ درجه سانتیگراد بود. در بعضی از شهرهای کالیفرنیا نیز گرمای هوا از ۵۴ درجه سانتیگراد بالاتر رفت. دمای هوای شهر جهرا واقع در کویت، در روز ۴ جولای (۱۴ تیر) به ۵۳/۵ درجه سانتیگراد در سایه و رقم عجیب ۷۴ درجه سانتیگراد در آفتاب رسید.

در حالی که گرما بی داد می کرد، نقاط مختلفی از جهان درگیر بارندگی های بی سابقه و سیل‌های ناگهانی شدند. در آلمان، بلژیک، هلند و لوگزامبورگ، بیش از ۱۷۰ نفر بر اثر سیل کشته شدند و در سوئیس، اتریش، اسپانیا و چند کشور دیگر اروپا نیز خرابی های زیادی بر جا ماند. در همین روزها کشورهای افغانستان، چین، ایران، سودان، استرالیا، انگلستان، ژاپن، آفریقای جنوبی، سریلانکا، سنگاپور و چندین ایالت آمریکا، سیل های ویرانگری را تجربه کردند و صدها کشته و هزاران بی خانمان و میلیاردها دلار خسارت برجا ماند. در سیل شهر ژنگ ژو، صدها نفر در مترو گیر افتادند و ۱۲ نفر کشته شدند. بیش از ۳۰۲ نفر نیز در استان هنان چین از پای در آمدند. در ژاپن که از اصول شهرسازی خوبی برخوردار است، ۲۲ نفر در اثر رانش زمین کشته شدند. حالا سوالی که باقی می ماند این است، آیا این حجم از خشم طبیعت، طبیعی به نظر می آید؟

تاریخ مدون به صورت موردی، حکایت از بارندگی و سیل های بسیار مهیب تر دارد، ولی تاکنون گرما و بارندگی، با این وسعت سابقه نداشته است. البته دانشمندان از سال ها قبل اخطار داده بودند که با تولید روزافزون گازهای گلخانه ای، تغییرات اقلیمی وسیعی به شکل افزایش موج گرما، افزایش طوفان های دریایی، آتش سوزی جنگل ها، آب شدن یخ های قطبی، بالا آمدن آب دریاها و بارش باران های سیل آسا در راه است. از طرفی به دلیل گرمای زمین و کاهش بارش برف درکوهستان ها، بیشتر مناطق دنیا دچار کمبود شدید آب خواهند شد. چندانکه تعدادی از پیست های اسکی کوه آلپ که معمولاً سه ماه در سال باز هستند، سال گذشته فقط چند هفته قابل بهره وری بودند.

در۲۰۰ سال اخیر، گرمای جهان نسبت به قبل از انقلاب صنعتی، به طور متوسط ۱/۲ درجه سانتیگراد افزایش یافته. اگر حرارت زیر یک کتری را زیاد کنیم، طبیعی است که مقدار بیشتری آب تبدیل به بخار می شود. حالا ۱/۲ درجه سانتیگراد را ضرب در مساحت کل زمین و ضرب در ۳۶۵ روز کنید تا متوجه شوید در طول سال چه مقدار حرارت اضافی به کره زمین تحمیل می شود. طبق محاسبه دانشمندان، در مقابل افزایش هر یک درجه گرمای زمین، ۷ درصد به میزان تبخیر آب دریاها افزوده می شود. در حالی که تغییرات آب و هوایی، خیلی بدتر از پیش بینی محققان اتفاق افتاده، چون بخار آب خود نقش نوعی از گاز گلخانه ای را بازی می کند. هم اکنون میزان تبخیر و بارش باران های سیل آسا به جای۱۰ درصد، تا حدود ۱۵ درصد افزایش یافته است. پیش بینی می شود، اگر تولید گازهای گلخانه ای تا سال ۲۰۵۰ با همین شدت ادامه پیدا کند، گرمای جهان به طور متوسط تا ۲ درجه سانتیگراد افزوده خواهد شد و میزان بارش باران های سیل آسا تا ۳۵ درصد افزایش پیدا خواهد کرد.

از دهه۸۰ میلادی افکار عمومی جهان با درک خطر گرم شدن کره زمین و ارتباط آن با میزان گازهای گلخانه ای، خواستار کنترل تولید این گازها از طریق پیمان نامه ها و قراردادهای بین‌المللی شد. در سال ۱۹۹۲ اولین اجلاس کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای، تحت نظر سازمان ملل، در شهر ریو کشور برزیل تشکیل شد. در اجلاس های بعدی انواع راهکارها بررسی شد، تا اینکه در دسامبر ۲۰۱۵ موافقتنامه‌ای در شهر پاریس، در ۲۹ ماده به تصویب رسید و قرار شد از سال ۲۰۲۰ به مرحله اجرا گذاشته شود.

ناگهان شیوع ویروس کرونا از راه رسید و ماجرا را به کلی تغییر داد. آمریکا به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان گاز CO2 ، از قرارداد پاریس خارج شد و بقیه کشورها نیز برای جلوگیری از ورشکستگی صنایع خود، پورتکل های پاریس را نادیده گرفتند. به خصوص بعد از برقراری قرنطینه و تعطیل شدن بسیاری از صنایع و توقف حرکت اتومبیل ها، یک امیدواری کاذب نسبت به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای ایجاد شد. این روزها با افزایش رویدادهای شدید مانند سیل و آتش سوزی جنگل ها، کشورهای صنعتی دوباره نسبت به کنترل تولید گازهای گلخانه ای علاقه مند شدند. آمریکا بعد از تغییری که در پست ریاست جمهوری اتفاق افتاد، مجدداً به قرارداد پاریس بازگشت. قرار است بیست و ششمین کنفرانس تغییرات اقلیم سازمان ملل از ۳۱ اکتبر تا ۱۲ نوامبر در شهر گلاسگو برگزار شود. انتظار می رود اهداف توافق نامه پاریس و رسیدن به کربن صفر تا سال۲۰۵۰، دوباره مورد تاکید سختگیرانه تمام شرکت کنندگان این کنفرانس قرار گیرد.

البته محققان پیش بینی می کنند، حتی اگر موفق شویم میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را تا حد زیادی پایین بیاوریم، باز هم در سال های آینده شاهد گرمای بیشتر و شدیدتر خواهیم بود و بارش باران های سیل آسا و بروز سیل های مخرب در جهان ادامه خواهد داشت. پس ناچاریم علاوه بر کنترل تولید گازهای گلخانه ای، بر روی سازگاری و انعطاف‌پذیری مردم جهان نیز تمرکز کنیم، تا جوامع بشری‌ قادر شوند در برابر دمای‌ بالا و سیل های مخرب و رانش زمین بیشتر و بهتر تاب بیاورند.