شرکت استارلینک (Starlink) که قرار است با فرستادن هزاران ماهواره مخابراتی، ۹۰ درصد مردم کره زمین را زیر پوشش مستقیم اینترنت قرار دهد. این روزها به دلیل بروز همه گیری کرونا و مشکلات مالی بازار سرمایه و چندین اشکال فنی، کمی از برنامه راه اندازی شبکه اینترنتی جهانی عقب افتاده. شرکت استارلینک برای جبران زمان از دست رفته، از آغاز سال جدید سرعت پرتاب ماهواره های خود را افزایش داده، تا طبق برنامه ریزی قبلی و پیش از پایان سال ۲۰۲۱ بخش های پرجمعیت جهان را تحت پوشش قرار دهد. ایلان ماسک، مدیر عامل شرکت استارلینک، معتقد است، به دلیل همه گیری ویروس کرونا و نیاز جهانی به آموزش از راه دور و دورکاری، باید هرچه زودتر پروژه اینترنت جهانی راه اندازی شود.

در تاریخ سوم نوامبر سال گذشته، اولین آزمایش زمینی این سیستم با ۸۸۰ ماهواره، در ایالت آیداهو آمریکا، با موفقیت انجام شد. در اول فوریه سال جاری نیز با افزوده شدن ۱۰ ماهواره جدید، بخشی از انگلستان زیر پوشش اینترنت جهانی قرار گرفت و حالا مشتریان منتخب این کشور می توانند به صورت آزمایشی از آن استفاده کنند. بعد از پرتاب ۱۸ موشک فالکون، اکنون تعداد ماهواره های استارلینک به ۱۰۲۳ عدد رسیده و این شرکت امیدوار است در سه ماه اول سال ۲۰۲۱ با یک ماه تاخیر، خدمات خود را در شمال آمریکا و بخشی هایی از کانادا و اروپا، آغاز کند. برای رسیدن به این هدف، استارلینک باید در سه ماه آینده، ماهیانه ۱۲۰ ماهواره جدید به فضا پرتاب نماید.

با توجه به پیچیدگی های فنی و مالی پروژه ای مانند استارلینک، مدیران آن بسیار دقت می کنند تا از برنامه ریزی های خود دور نشوند. استارلینک اگر بخواهد بودجه بندی اش بهم نریزد و دچار مشکل مالی نشود، باید عقب ماندگی ها را بسرعت جبران و در پایان سال لااقل۱۰ میلیارد دلار از دست مشتری ها دریافت کند. زیرا آنها تجربه شکست پروژه ایریدیوم که مشابهت زیادی با استارلینک دارد را در پیش چشم دارند.

در سال ۱۹۸۵ که سرویس دهی تلفن موبایل، بسیار محدود بود و فقط در بعضی از شهرهای بزرگ آمریکا و اروپا وجود داشت، یکی از مدیران شرکت موتورولا، ایده پوشش کل کره زمین با امواج تلفن موبایل را پیشنهاد کرد. در آن زمان مهندسان موتورولا محاسبه کردند، با تعداد ۷۷ ماهواره، از فاصله ۷۸۰ کیلومتری، می توانند نقاط پرجمعیت کره زمین را با امواج تلفن موبایل پوشش دهند. مقدمات کار در شرکت موتورولا انجام شد. البته ۱۳ سال طول کشید تا شرکت ایریدیوم به عنوان شرکتی مجزا از موتورولا، با سرمایه گذاری اولیه۷۵۰ میلیون دلار و پیش بینی سرمایه گذاری بالغ بر ۵ میلیارد دلار، برای ایجاد پوشش جهانی امواج موبایل آغاز به کار کرد. در آن زمان ایده موبایل جهانی، بقدری جالب بود که قیمت سهام شرکت ایریدیوم در بورس وال استریت، ظرف یک سال تا سه برابر افزایش پیدا کرد. ناگهان در ماه آگوست سال ۱۹۹۹ این شرکت رسماً اعلام ورشکستگی نمود! به راستی چه اشتباهی رخ داد که شرکت ایریدیوم، از یک شگفتی تکنولوژی، ناگهان به یک شکست تجاری بزرگ تبدیل شد؟

اصولاً پروژه هایی که دوره تبدیل شان از ایده، به نتیجه نهایی بسیار طولانی است، مدیران خود را دچار مشکلات خاصی می کنند. چون زمانی که محصول نهایی به بازار عرضه می شود، شرایط بازار تغییرات چشمگیر کرده. در آن زمان کارشناسان برای تحلیل شکست پروژه ایریدیوم، صدها دلیل ریز و درشت مطرح کردند. اما حالا که سالیان زیادی از آن ماجرا می گذرد، به خوبی می توان تشخیص داد که تاخیرهای متعدد در زمان بندی و بهم ریختگی بودجه، مهم ترین عوامل شکست پروژه بودند. در دورانی که پروژه ایریدیوم به دلیل مشکلات فنی، مدیریتی و مالی مرتباً از برنامه عقب می افتاد، پوشش شبکه زمینی تلفن موبایل با استفاده از فیبرهای نوری و خطوط دریایی، در حال گسترش بود و سیگنال روز به روز  قویتر، سریعتر و ارزان تر می شد. تا جایی که با آماده شدن ایریدیوم، دیگر کسی طالب پیوستن به آن نبود.

ناکامی ایریدیوم یکی از مهمترین شکست های تاریخ علم و تجارت شناخته می شود. حالا ایلان ماسک و استارلینک که نمی خواهند تحت تاثیر اپیدمی کرونا، به سرنوشت موبایل جهانی مبتلا شوند، همواره نیم نگاهی به شرایط ایریدیوم دارند تا اشتباهات مدیریتی آنها را تکرار نکنند و از خطاهایی مانند تاخیرهای متوالی و فراهم نشدن بودجه، جلوگیری کنند. حال باید ببینیم کرونا قوی تر است یا ایلان ماسک.