در سال ۱۹۱۹ همه گیری آنفولانزا در جهان اتفاق افتاد و ۵۰ میلیون نفر کشته در پی داشت. عامل آن بیماری نوعی ویروس تاجی شکل بود. در آن زمان مردم فکر می کردند شیوع چنین بیماری خطرناکی، فقط یک بار در تاریخ اتفاق می افتد. اما این تصور غلط بود و طی یک قرن گذشته، دست کم ۶ همهگیری بزرگ توسط ویروسهای تاجی شکل در دنیا اتفاق افتاد. بیماری سارس” SARS “، مرس” MERS” و کووید-۱۹ ” COVID-19″ همگی ناشی از نوعی ویروس تاجی شکل هستند که ابتدا در حیوانات وحشی مشاهده و سپس به انسان منتقل شدند. همهگیری ویروس جدید کرونا، یکی از تازه ترین موارد بیماری های مشترک بین انسان و حیوان محسوب می شود که ابتدا در خفاش دیده شد.
سازمان ملل متحد، مهم ترین علت این گونه اپیدمیها را افزایش لجام گسیخته تعداد جمعیت و شیوه های ناپایدار کشاورزی و دامداری دانسته است. افزایش جمعیت نیاز مردم را به افزایش سطح زیستگاه بالا برده، در نتیجه شهرها و روستاها تا اعماق طبیعت گسترش پیدا کرده اند. وقتی انسان ها، خانه هایشان را در لبه های جنگل ها و کوه ها می سازند، در واقع زیستگاه حیات وحش را نابود و محل زندگی حیوانات وحشی را فشرده تر می کنند. ناکافی بودن منابع غذائی نیز عامل روی آوردن بعضی از انسانها به تغذیه از حیوانات وحشی شده است. از طرفی، گسترش کشاورزی و برداشت فزاینده از منابع طبیعی، موجب فرسایش خاک، نابودی جنگل ها و نابودی منابع آب شده. این ها همگی از عوامل اصلی تماس بیشتر انسان با حیات وحش است، تماسی که امکان انتقال ویروس را افزایش می دهد. تراکم جوامع بشری در مناطق شهری و گسترش رفت و آمد نیز موجب سرعت انتقال ویروس شده.
در سالهای اخیر تقاضای جهانی برای گوشت دام به شدت افزایش داشته. میزان تولید گوشت امروز تقریباً پنج برابر بیشتر از اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی است و از ۷۰ میلیون تُن به بیش از۳۵۰ میلیون تُن رسیده. این افزایش تعداد دام، نیاز به علوفه و مرتع را نیز افزایش داده. در اغلب نقاط جهان برای پاسخگوئی به این نیاز، مرتباً جنگل ها را به مرتع تبدیل می کنند. در یک قرن اخیر، حدود ۷۰ درصد ازجنگل های بارانی آمازون به مراتع تبدیل شده است. بشر اگر به نابودی اکوسیستمها ادامه دهد، باید منتظر روند صعودی بروز بیماری های ناشناخته، با منشاء حیوانات وحشی باشد. با از بین رفتن زیستگاه حیوانات وحشی، این حیوانات که می توانند ناقل انواع ویروس ها باشند به شکل فزاینده ای به انسان نزدیک می شوند.
بیماریهای قبلی ویروس تاجی شکل، حدود ۱۰۰ میلیارد دلار به اقتصاد جهان آسیب رساند، ولی این بار پیش بینی می شود ویروس کووید-۱۹بیشتر از ۹ تریلیون دلار خرج روی دست اقتصاد جهان بگذارد. به نظر نمی رسد دنیا، چه از نظر اجتماعی و چه از نظر اقتصادی دیگر تحمل یک همه گیری جدید را داشته باشد. اگر جوامع انسانی شیوه برخورد خود با محیط زیست را تغییر ندهند و تعادل بین جهان طبیعی و انسان را ترمیم نکنند، باید منتظر تکرار بیماری هائی مانند کووید-۱۹ باشند. اگر بخواهیم از این نوع اتفاقات پیشگیری کنیم، باید برای حفاظت از محیط زیست اقدامات موثرتری انجام دهیم و با آن خیلی محتاطانهتر برخورد کنیم. کشورها موظف هستند با ترویج کشاورزی پایدار، نظارت بر بازارهای مواد غذایی، تقویت استانداردهای محیط زیست، مهار تجارت غیرقانونی حیوانات وحشی و در یک کلام با خود داری از دست درازی به زیستگاه های حیات وحش، از بروز این گونه بیماری ها در آینده، جلوگیری نمایند، بیماری هائی که حتی ممکن است موجب انقراض نسل بشر شوند.
یک دیدگاه بنویسید