امسال بعد از یک بهار پر بارش و خنک، بالاخره در نیمه خرداد ماه، فصل گرما آغاز شد. بارندگی فراوان امسال باعث رشد مناسب علوفه و سر سبزی مراتع شده بود. با گرم شدن ناگهانی هوا و تابش تند آفتاب، این حجم از علف و بوته به سرعت خشک و آماده شدند تا با یک جرقه آتش بگیرند. در ایام نوروز امسال، به دلیل شیوع ویروس کرونا، کشور به قرنطینه رفت و اکثر مردم خانه نشین شدند و حتی در سیزده بدر کسی به دشت و صحرا نرفت. با کم رنگ شدن قرنطینه و تعطیلات متعدد ماه خرداد، ناگهان مردم به کوه و دشت و صحرا هجوم بردند. هوای طبیعت هم هنوز به گونه ای بود که در غروب و شب، گرمای آتش لذت بخش بود. این عوامل همگی دست به دست هم دادند و محیط های مستعدی برای آتش سوزی فراهم شد. نتیجه این بود که بخش وسیعی از مراتع و جنگل ها دچار آتش سوزی شدند و تعداد زیادی از درخت ها و سطح بزرگی از علفزار ها و مزارع کشاورزی از بین رفتند و آسیب بزرگی به محیط زیست و حیات وحش کشور وارد شد. این مقاله به تعدادی از دلایل ایجاد آتش سوزی در طبیعت و راه های کنترل آن اشاره می کند.

آتش سوزی ها یا به طور طبیعی اتفاق می افتند، یا علت انسان دارند. آتش سوزی طبیعی معمولاً با رعد و برق آغاز می شود. بعضی اوقات برگ های خشک و خاک اره در هوای گرم ممکن است منجر به آتش سوزی خود به خودی شود. در موارد نادری قطرات آب می تواند نقش ذره بین را بازی کند و آتش به راه بیندازد. البته تعداد آتش سوزی های طبیعی در جنگل های ایران، بر طبق آمار بسیار نادر است. برای جلوگیری از آتش سوزی های طبیعی، باید گیاهان و علوفه سطح جنگل و مرتع، حتی‌الامکان با چرای دام و برداشت دستی، کاهش پیدا کند و جنگلبان و افراد محلی باید تنه‌ های پوسیده و خشک درختان را پاک‌سازی نمایند. اگر موانعی مانند خاک‌ریز، سنگ‌چین، کانال و جوی آب در میانه جنگل ها و مراتع ایجاد شود، می تواند در مواقع آتش سوزی از گسترش آن جلوگیری کند و امداد رسانی برای خاموش کردن آتش را تسهیل نماید.

 علل انسانی آتش سوزی جنگل، به دو دسته تقسیم می شوند. یکی آتش سوزی های سهوی و دیگری آتش افروزی های عمدی. آتش سوزی سهوی به دلایل مختلفی می تواند اتفاق بیفتد. دلایلی مانند رها کردن زباله، استعمال دخانیات، پخت و پز نامناسب و استفاده از وسایل آتش بازی که به همه اینها سهل انگاری گفته می شود. در بعضی از مواقع انواع بطری شیشه‌ای و پلاستیکی که توسط انسان ها در جنگل یا مرتع رها می شوند،  می توانند باعث تجمع حرارت خورشید و آتش سوزی شوند. برای جلوگیری از آتش سوزی های سهوی باید از روشن کردن آتش در نواحی جنگلی و مراتع خودداری نمود. در صورت نیاز به آتش، اجاق باید در جایگاه‌های ویژه و یا سطوح بدون پوشش گیاهی برپا شود و اطراف آن با سنگ محصور گردد. بعد از استفاده از اجاق یا آتش، باید از خاموش شدن کامل آن بوسیله آب و مدفون کردن خاکستر، اطمینان پیدا کرد. از پرت کردن ته سیگار یا چوب‌کبریت در جنگل ها و مراتع باید خودداری نمود. معمولاً آتش در دقایق اولیه به راحتی قابل مهار کردن است. در صورت آتش گرفتن بوته ها و درختان، افراد حاضر در محل باید با خونسردی کامل و قبل از گسترش آتش، اقدام به خاموش کردن آن و اطلاع رسانی به مراکز جنگلبانی و آتش نشانی نمایند.

مهم ترین دلیل آتش سوزی های عمدی، آتش زدن بقایای ضایعات موجود در زمین های کشاورزی است، بعضی از اوقات این آتش به مراتع و جنگل های اطراف سرایت می کند. کشاورزان باید از سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی در مزارع مجاور جنگل­ها و مراتع خودداری کنند. بعضی اوقات نیز اهالی محلی برای از بین برد آفات و حشرات، مراتع را عمداً آتش می زنند. برخی از افراد سودجو و فرصت طلب جنگل ها و مراتع را بخاطر افزایش اراضی زراعی به آتش می کشند. بر پا کردن کوره و تهیه زغال نیز یکی از مهم ترین دلایل آتش سوزی جنگل است. در سال های اخیر به دلیل مصرف قلیان و گران شدن زغال، این عامل به شدت افزایش پیدا کرده. شکارچیان هم گاهی برای رماندن شکار، جنگل و مرتع را آتش می زنند. بعضی اوقات هم آتش سوزی های جنگل و مرتع، ناشی از اختلافات قومی و عشیره ای و دعوا بر سر حق نسق و چرای دام است. راه حل مقابله با آتش سوزی های عمدی، مراقبت محیط بانان و اعمال دقیق قانون برای خلاف کاران است. طبق ماده ۴۷ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع، هرکس در جنگل و مرتع، عمداً آتش سوزی ایجاد نماید، به حبس مجرد از سه تا ده سال محکوم خواهد شد.