نوام چامسکی تحلیل گر سیاسی، نظرات خود را در مورد نیاز فوری جامعه بشری به همبستگی در مقابل بی نظمی اقتصاد جهانی، به خصوص بعد از همه گیری ویروس کرونا، در مصاحبه ای با کریس بروکس مطرح می کند. این مصاحبه در ۱۰ آوریل امسال انجام شده است.

کریس بروکس: من می خواستم در مورد دوران بی سابقه ای که در آن هستیم، با شما صحبت کنم. در اثر این همه گیری جهانی، رکود اقتصادی بزرگی اتفاق افتاده، میلیون ها نفر بیکار شده اند، تخت های بیمارستانی جا ندارند، دستگاه تنفس مصنوعی و ماسک، تجهیزات پزشکی و بهداشتی نایاب شده و هزاران اتفاق دیگر، راستی چه شد که این شرایط پیش آمد؟

نوام چامسکی: پس از اپیدمی ویروس سارس در سال ۲۰۰۳، دانشمندان به خوبی می دانستند که همه گیری بعدی در راه است. آن زمان دو گروه بودند که باید کاری انجام می دادند. اول شرکت های دارویی، اما آنها همیشه منطق سود جوئی را دنبال می کنند و نگران این نیستند که طی چند سال بعد ممکن است چه بلائی سر دنیا بیاید. آنها حاضر نیستند سود امروز خود را به خاطر منافع نامشخص آینده، رها کنند. گروه دوم دانشمندانی بودند که می دانستند راه چاره چیست و چه باید بکنند، ولی لازم بود کسی هزینه تحقیقات آنها را بپردازد. خوب، در دنیای سرمایه سالار، فقط دولت ها هستند که می توانند وارد این گونه کارها شوند. چیزی شبیه کاری که جوناس سالک، کاشف واکسن فلج اطفال در سال ۱۹۵۲ انجام داد و با حمایت های مالی دولتی، واکسن این بیماری را کشف کرد. او بعد از کشف واکسن برخلاف میل حامیان مالی خود، از ثبت اختراع خود داری کرد، چون می گفت این واکسن باید مانند نور خورشید بر همه مردم دنیا بتابد. در سال ۲۰۱۴ و شروع بحران ابولا، دولت اوباما تشخیص داد که مشکلاتی وجود دارد و باید کاری انجام شود. تا قبل از ویروس کرونا در بیمارستان های آمریکا فقط دستگاه های تنفس مصنوعی بزرگ و گران قیمتی وجود داشت که تعدادشان هم کم بود. دولت اوباما برای توسعه ونتیلاتورهای کوچک و کم هزینه، با شرکتی که نوع کوچکی از این دستگاه را اختراع کرده بود، قرارداد بست. ولی شرکت های بزرگ، به سرعت شرکت جدید را خریدند و تولیدات آن را متوقف کردند، تا رقیب را از بین ببرند. این روزها کمبود دستگاه تنفس مصنوعی تنگنای سیستم پزشکی آمریکا شده و پرستاران مجبورند تصمیم بگیرند چه کسی زیر دستگاه برود و چه کسی رها شود تا بمیرد. این جلوه ای از سرمایه داری وحشیانه است. این روش های کاسبکارانه ممکن است برای فروش کفش موثر باشد، ولی برای حفظ جان مردم، راه مناسبی نیست.

کریس بوکس: همه گیری ویروس کرونا چه خطراتی برای جهان دارد؟

نوام چامسکی: بحرانی که امروز ویروس کرونا برای سلامتی بشر ایجاد کرده، بسیار خطرناک و جدی است و ممکن است در آینده عواقب وخیم تری نیز به بار بیاورد. البته بشر در گذشته نیز با مشکلات سخت تری روبرو بوده که با درایت، سخت کوشی و اتحاد، بر همه آنها فائق آمده. این بحران هم موقتی است و در نهایت بر طرف خواهد شد. ولی به جز کرونا، بشریت با دو بحران دائمی بسیار خطرناکتر و جدی روبرو است که امکان دارد هستی را به یکباره از بین ببرد و روز به روز هم بر خطرشان افزوده می شود. این دو بحران یکی جنگ هسته ای و دیگری گرم شدن کرۀ زمین است و هر دو زائیده جهان سرمایه داری هستند. من فکر می کنم لحظات کنونی، یکی از مهم ترین لحظات تاریخ بشر است. این مقطع نه تنها به دلیل مقابله با ویروس کرونا مهم است، بلکه عیوب نظام های جهانی و نارسائی عملکرد سیستم اقتصادی آنها را نیز آشکار کرده و به بشریت اخطار می دهد که برای نجات آینده خود، باید این عیب ها و نقص ها را بر طرف کنند و باید برای حوادث آینده برنامه داشته باشند. اگر ریشه چنین بحران هایی واکاوی نشود، بدون شک آینده وخیمی برای ما رقم خواهد خورد.

کریس بوکس: برای اینکه به ویروس کرونا پیروز شویم، چه راهی را باید در پیش بگیریم؟

نوام چامسکی: اگر بخواهیم با بحران کرونا به درستی مقابله کنیم، باید رفتار زمان جنگ را در پیش بگیریم، یعنی کلیه نیروهای مادی و معنوی خود را برای از میان بردن این دشمن نامرئی بسیج کنیم. نمونه موفقی از این بسیج، در جنگ دوم جهانی اتفاق افتاد و دنیا توانست با همکاری نیروهای دموکراتیک، بر نازیسم و فاشیسم پیروز شود. متاسفانه امروز، قدرت های بزرگ به جای اینکه از پتانسیل و نیروی خود، در راه بهبود زندگی انسان ها استفاده کنند، مستقیم و غیر مستقیم به نقاط مختلف جهان لشگر کشی می کنند و هر روز در گوشه ای از جهان بلوا به راه می اندازند. در واقع بشریت سال ها است که به نوعی از انزوای مخرب اجتماعی گرفتار شده است، ویروس کرونا تنها باعث شد تا این شرایط را به خوبی درک کنیم و متوجه شویم که برای حل مشکلات، خوب عمل نمی کنیم و همبستگی لازم را نداریم. در دوران کرونا بدترین کشورها از نظر همکاری های بین المللی، انگلستان در اروپا و ایالات متحده در آمریکای شمالی بود. کشورهای عضو اتحادیه اروپا هم که قرار است متحد هم باشند، کم کاری کردند و حتی بعضی از آنها بحران را نادیده گرفتند.

کریس بوکس: آینده جهان بعد از ویروس کرونا به چه گونه خواهد بود؟

نوام چامسکی: در مورد ویروس کرونا، همه نوع اطلاعات در دسترس ما بود. ما از مدتها پیش می دانستیم که یک بیماری فراگیر و کمی متفاوت با بیماری سارس در راه است و جهان را مبتلا خواهد کرد، اما به آن توجه نشد. چون برای کمپانی های خصوصی دارو سازی، ساختن انواع لوازم آرایش و کرم پودر، سودآورتر از ساختن واکسن کرونا بود. دولت ها هم چون از این نوع تولیدات مالیات دریافت می کنند، از رفتار آنها استقبال کردند. مردم جهان بعد از پایان گرفتن بحران کرونا، دو راه در پیش روی خود دارند. یا باید اجازه دهند که نظام های تمامیت خواه و مستبد افزایش پیدا کنند و یا اینکه با یک شرایط انسانی تر، به بازسازی بنیادین جوامع بشری دست بزنند. یکبار دیگر خاطر نشان می کنم، زمانی که ما بر بحران جهانی کرونا غلبه کنیم، دو گزینه محتمل سرنوشت بشریت را تعیین خواهد کرد. یا بر تعداد نظام های اقتدارگرای افراطی و مستبد که بی رحم تر از گذشته خواهند بود، افزوده می گردد و یا با همت و مقاومت مردم سراسر جهان، بازسازی بنیادین حکومت ها برای بهتر شدن شرایط زندگی انسان آغاز می گردد. شاید دست آورد ویروس کرونا برای جهان این باشد که مردم تصمیم بگیرند چه نوع جهانی را می خواهند.